Przełom XVI i XVII wieku, Rzeczpospolita Obojga Narodów jest państwem, które budzi zainteresowanie największych myślicieli tej epoki. Narody zrzeszone w tej unii powoli docierają się do siebie, tworzą niezwykle tolerancyjne, otwarte i pacyfistycznie nastawione społeczeństwo, w którym interes jednostki jeszcze nie jest przedkładany nad interes państwa. W „Srebrnym wieku” Paweł Jasienica przygląda się przemianom, jakie zaszły w rzeczpospolitej od czasów ostatniego z Jagiellonów do Władysława IV. Nie urządza polowania na czarownice, lecz rzeczowo punktuje wszystkie złe decyzje i zjawiska, które brukowały drogę do smutnego końca tego wielkiego państwa.

Była to dla mnie ciężka lektura. Po pierwsze ze względu na specyficzny styl autora, który ma sporo uroku, ale wymaga od czytającego dużego skupienia, po drugie ze względu na samą tematykę. Podziwiam Jasienicę, że tak obiektywnie podchodzi do przyczyn i skutków opisywanych przez siebie wydarzeń. We mnie ten ogrom niewykorzystanych szans i zaniechanych działań po prostu krew gotuje, zwłaszcza, gdy dochodzi refleksja, że jest to poniekąd stały wzór, w jaki układa się historia Polski. Autor uzmysłowił mi również, w jak schematyczny sposób przebiegała moja edukacja historyczna w szkole – daty i suche fakty wymagają jednak szerszego kontekstu, by móc je zrozumieć, zwłaszcza, gdy na najważniejszych dla kraju decyzjach odciskają piętno osobiste ambicje i przekonania króla i magnatów.

Jest wiele prawdy w słowach Cycerona: „Nie znać historii to być zawsze dzieckiem”. Nie ma chyba prostszej recepty na sprowadzenie katastrofy na kraj niż krótkowzroczność rządzących i pozwalanie, by przekonania religijne dyktowały ustawy polityczne. Kiepski to polityk, który kraj wykorzystuje do realizacji tylko i wyłącznie własnych interesów i zapomina, że to on ma służyć narodowi, a nie naród ma pomagać w urzeczywistnianiu jego płyciuchnych wizji. Jasienica skutecznie przewartościował moje wyobrażenie na temat wolnych elekcji i dynastii Wazów. Ten pan z kolumny sporo w moich oczach stracił. Oczywiście, że jest wiele rzeczy na tym świecie, których nie da się przewidzieć, ale całkiem dużo jest też zdarzeń, które są logicznym ciągiem pewnych konkretnych decyzji. Paweł Jasienica właśnie te logiczne następstwa irracjonalnych zachowań świetnie pokazał. Polecam.

Przełom XVI i XVII wieku, Rzeczpospolita Obojga Narodów jest państwem, które budzi zainteresowanie największych myślicieli tej epoki. Narody zrzeszone w tej unii powoli docierają się do siebie, tworzą niezwykle tolerancyjne, otwarte i pacyfistycznie nastawione społeczeństwo, w którym interes jednostki jeszcze nie jest przedkładany nad interes państwa. W „Srebrnym wieku”...