Książka na pocieszenie – tak można powiedzieć o najnowszej powieści Matthew Quicka, autora bestsellerowego „Poradnika pozytywnego myślenia”, wypromowanego na hollywoodzkiej ekranizacji z nagrodzoną Oscarem Jennifer Lawrence. Podobnie jak poprzednia książka, najnowsze polskie wydawnictwo autora napawa optymizmem, daje nadzieję i wzrusza. Chwyta za serce i nie pozostawia obojętnym. To jedna z tych książek, których nie sposób nie polubić, mimo że nie wszystko nam się w nich podoba.

Głównym bohaterem książki jest Finley, osiemnastolatek mieszkający w Bellmont, w Pensylwanii. Małe miasteczko zasiedlają liczni irlandzcy imigranci (on sam również ma irlandzkie korzenie), a rządzi nim irlandzka mafia, choć nie brakuje też czarnych gangów. Powiedzieć, że jest tu niebezpiecznie, to mało. Jest tu nieciekawie do tego stopnia, że największym marzeniem Finleya jest się stąd wyrwać. Sytuacja rodzinna też nie napawa optymizmem: matka nie żyje, dziadek nie ma nóg i wymaga stałej opieki, a ojciec pracuje jako nocny stróż zarabiając niewiele. Na szczęście, Finley ma dziewczynę, Erin, i koszykówkę. Oboje z Erin są członkami szkolnych drużyn koszykówki. W przeciwieństwie do Erin, Finley nie jest jednak na tyle dobry, by mieć szanse na koszykarskie stypendium i naukę w college’u. Poza tym, Finley jest bardzo małomówny. Odzywa się tylko wtedy, kiedy musi. Czuje się pewny siebie właściwie tylko w towarzystwie Erin, która doskonale rozumie jego emocje. Zamknięty w sobie chłopak zmaga się na co dzień z docinkami kolegów ze szkoły, którzy nazywają go Białym Królikiem. Co nie dziwi, zważywszy na to, że jest on jedynym białym zawodnikiem w swojej koszykarskiej drużynie. Pewnego dnia w życie Finleya wkracza Numer 21, a właściwie Russell Allen. Chłopak, który jest jednym z najcenniejszych młodych koszykarzy w kraju, nie może sobie poradzić po zabójstwie obojga rodziców, co objawia się między innymi porzuceniem piłki. Trener Finleya prosi go zaprzyjaźnienie się z Russem, wierząc, że chłopcy doskonale się ze sobą dogadają, a Finley przekona Russa do powrotu do gry. I tu zaczyna się cała historia, którą opowiada „Niezbędnik obserwatorów gwiazd” (polski tytuł jest dosyć nieprzemyślany w porównaniu do oryginalnego „Boy 21”). Historia o tym, jakie role gramy w życiu, żeby przetrwać, historia o tym, jak radzimy sobie ze stratą i o tym, jak ważne jest posiadanie wsparcia – czy to w osobie rodziny czy przyjaciół. A także historia miłości, dla której jesteśmy skłonni zrobić wszystko.

Quick ma smykałkę do kreowania oryginalnych bohaterów. W „Poradniku pozytywnego myślenia” powołał do życia zwichrowaną, zarażającą optymizmem oszustkę Tiffany i zdeterminowanego do zmiany swojego życia Pata. W „Niezbędniku...” natomiast nastoletni bohaterowie - Finley, Erin i Russ - prezentują bardzo dojrzałe jak na swój wiek podejście do życia, co powinno czynić ich mało wiarygodnymi, ale w gruncie rzeczy przesądza o naszej sympatii do nich. Bo Quick naznacza swoje postaci rysem wyjątkowości. Finley to typowy odmieniec, który wyróżnia się małomównością, introwertyzmem i głęboką determinacją. Choć jest głównym rozgrywającym swojej drużyny, wcale w niej nie błyszczy. Jednak pomimo, iż nie ma szans na zdobycie stypendium i tym samym naukę w dobrym college’u w innym mieście, dąży do tego, by być jak najlepszym zawodnikiem i wspierać swoją drużynę. W tym celu na okres trzymiesięcznego sezonu koszykarskiego, Finley i Erin rozstają się, by wzajemne towarzystwo nie rozpraszało ich uwagi i nie odciągało od tego, co powinno być w tym czasie dla nich najważniejsze, czyli treningów i skupienia na grze. Uczucie między tą dwójką jest przedstawione w bardzo zniuansowany sposób, przekonując swoją niewinnością i czystością. Intrygująca jest też postać Russa, który na potrzeby przetrwania żałoby wymyśla sobie, że jego zmarli rodzicie trafili do kosmosu i wkrótce po niego wrócą. Niewątpliwie mocnym atutem tej galerii postaci jest też dziadek Finleya, mocno doświadczony przez los inwalida, który zawsze służy mądrą radą i pocieszeniem, ale sam wie, że tylko alkohol może sprawić, że świat w którym im wszystkim przyszło żyć, wyda mu się łatwiejszym.

Powieść Quicka to przykład literatury, która porusza tematyką, spychając na dalszy plan warsztat literacki. Prostota języka to z jednej strony zaleta, z drugiej przekleństwo pisarstwa Quicka. W połączeniu z urokiem opowiadanych historii, prosty język zjednuje autorowi fanów, ale wymagający czytelnicy mogą być tym zawiedzeni. W „Niezbędniku obserwatorów gwiazd”, podobnie jak i w „Poradniku pozytywnego myślenia”, dominują proste, krótkie zdania i nieskomplikowane słownictwo, co sprawia, że książkę czyta się bardzo szybko. Jednak trudno zachwycić się bezgranicznie prozą pisaną tak oszczędnym stylem, bo treść to przecież nie wszystko co podlega ocenie. Wiele może jednak wskazywać, że oszczędny język to posunięcie przemyślane i uzasadnione pierwszoosobową narracją Finleya – trochę naiwnego i po dziecięcemu postrzegającego świat. Główny bohater, choć dwukrotnie młodszy, nieco przypomina zresztą pod tym względem wspomnianego już Pata, a duch „Poradnika pozytywnego myślenia” unosi się nad książką od pierwszej do ostatniej strony.

Odbiór książki Quicka byłby z pewnością zupełnie inny, gdyby nie tajemnica, jaką obdarzył autor głównego bohatera. Skrywany sekret Finleya poznajemy dopiero na końcowych kartach powieści, co jest bardzo dobrym posunięciem. Podobnie jak zmiana rozłożenia akcentów mniej więcej po przeczytaniu 2/3 liczby stron. Zdominowana do tej pory przez temat znajomości Finleya z Russem, książka zaskakuje nieprzewidywalnym zwrotem akcji i nabiera tempa. W obliczu dramatycznego rozwoju wydarzeń, zakończenie przychodzi nieco zbyt wcześnie, ale za to podnosi na duchu i zostawia z wiarą w to, że los potrafi się w każdej chwili odmienić, a w życiu nie ma rzeczy niemożliwych.

„Niezbędnik obserwatorów gwiazd” to pozycja pozornie skierowana do młodszego czytelnika, jednak poruszająca kwestie uniwersalne i mająca na tyle dojrzałych bohaterów, że powinna trafić także do starszych. Książka, której warto poświęcić jedno popołudnie, by otrzymać w zamian dużą dawkę pozytywnych emocji.

Malwina Sławińska