Książka zajmuje się nieco wstydliwą sprawą masowego pisania donosów do władz niemieckich podczas okupacji. Niestety, zachowało się bardzo niewiele źródeł, autorka, dysponuje jedynie ok. 250 donosami i poddaje je drobiazgowej analizie. Nie jest to żadna próbka reprezentatywna, więc książka jest raczej przyczynkiem do historii okupacji, niemniej ważnym bo mówiącym o sprawach zwykle przemilczanych.

Książka oparta jest na analizie dwustu pięćdziesięciu pięciu anonimowych donosów do władz niemieckich z lat 1940-1941, które odnaleziono w polskich archiwach. Jak się tam znalazły? Nie wiadomo. Jest to pierwszy tego rodzaju zbiór odkryty w Polsce, miejmy nadzieję nie ostatni.

Donosy miały charakter polityczny, gospodarczy czy rasowy a ich czytanie przynosi dziwne odczucia, pełne błędów ortograficznych, gramatycznych i jakich tam jeszcze, świadczą o poziomie autorów. Ci ludzie pisali tak jak mówili. Przykład donosu w oryginalnej wersji: "Wola Gołoska dnia 22 lutego 1941 r. Zwracam się do władzy niemiecki Zprośbom że wiktor ciołek robi nocne zebrania na zdrade władzy nimieckjej i prosił bym bardzo o załatwjenie wszypkim czasie." Donosy zioną nienawiścią i zawiścią, czytając je odkrywamy mroczne zakamarki duszy ludzkiej. To inna, paskudna i okropna, skrzętnie skrywana strona okupacji.

Już w czasie okupacji zdawano sobie sprawę, że donosicielstwo jest zjawiskiem masowym. Polska nie była tu wyjątkiem, jak pisze autorka: „na przykład we Francji w czasie okupacji niemieckiej napisano, jak się szacuje, od trzech do pięciu milionów donosów do gestapo i policji francuskiej. Także po wojnie, na fali rozliczeń z okresem okupacji, donosicielstwo było tam powszechną praktyką.” Niestety wojna i okupacja prowadziły do demoralizacji, upadku norm moralnych i ogólnego zbydlęcenia, wszelka szumowina wypływała na wierzch.

Autorka wyciska z lektury tych 255 donosów wszystko co można, analizując je ze wszystkich stron, czasami się powtarza i deczko przynudza. Niemniej książka pokazuje, że w czasie okupacji obok tych którzy nie bacząc na koszty, często ryzykując utratę życia stawiali Niemcom opór cywilny i zbrojny byli też donosiciele, kolaboranci i inne szumowiny. To ważny przyczynek do historii Polski w czasie okupacji hitlerowskiej.

Książka zajmuje się nieco wstydliwą sprawą masowego pisania donosów do władz niemieckich podczas okupacji. Niestety, zachowało się bardzo niewiele źródeł, autorka, dysponuje jedynie ok. 250 donosami i poddaje je drobiazgowej analizie. Nie jest to żadna próbka reprezentatywna, więc książka jest raczej przyczynkiem do historii okupacji, niemniej ważnym bo mówiącym o sprawach...