„ Wolność słowa jest wszystkim, ogólnie i w szczegółach. Wolność słowa to samo życie.”*

Czytam tę książkę tak jakby była napisana wczoraj, nie, nie wczoraj, dzisiaj. Obrazy jak z czołówek aktualnych gazet: emigracja, rasizm, natura człowieka przejawiająca się w anielsko-szatańskiej postaci wymieszana z na okrągło analizowanymi tekstami z przed dwóch tysięcy lat, które okazują się kolejną bolly-czy hollywoodzką produkcją.

„Szatańskie wersety” Salmana Rushdiego, bo o nich piszę, wydane w 1988 stały się szybko książką powszechnie znaną ale nieczytaną.
Po pierwsze w walentynki 1989 duchowy przywódca Iranu ajatollah Chomeini cmoknął Rushdiego śmiertelnym pocałunkiem fatwy, który unieruchomił go na 13 lat w skorupie ochrony. Po czym sam po kilku miesiącach kopnął w kalendarz zaprzepaszczając tym samym szansę odwołania klątwy, której mógł tylko on dokonać. Autor wraz z książką znalazł się w potrzasku, a wraz z nim wydawcy i księgarze. W Polsce pierwsze wydanie ukazało się 1992 ale była to książka widmo, bez nazwy wydawnictwa i nazwiska tłumacza.
Po drugie całe to zamieszanie, utrudniona dostępność, przemiany jakie zachodziły wtedy w Polsce sprawiły, że książka trafiła na listy „pozycji być może do przeczytania na później ”. Był to czas kiedy zaczęli być wydawani nasi półkownicy i te polskie sprawy były wtedy ważniejsze.
Po trzecie miałam wrażenie, jeszcze całkiem niedawno, że sięgając po tę pozycję automatycznie opowiadam się po jednej ze stron, o których racjach nie miałam pojęcia i szczerze nie obchodziło mnie to.

Przełom nastąpił gdy sięgnęłam w 2012 po „Josepha Antona”. Autobiograficzny zapis 13 lat po ogłoszeniu fatwy jakie Rushdie musiał spędzić praktycznie w izolacji wstrząsnął mną i zrozumiałam, że „Szatańskie wersety“ to lektura obowiązkowa dla kogoś kto chce choć trochę zrozumieć współczesny świat.

Mistrz opowieści przedstawia historie dwóch chłopców dorastających w Bombaju(Indie) w skrajnie różnych warunkach. Jeden dorasta w biedzie, drugi w bogactwie. Dżibril wcześnie traci ojca ale za sprawą wielu zbiegów okoliczności robi karierę w Bollywood. Drugi, Saladyn został wysłany na studia do Londynu, gdzie potem osiedla się i całkiem nieźle sobie radzi. Obaj spotykają się w samolocie lecącym z Bombaju do Londynu, Dżibril ucieka do swoich marzeń, Saladyn ucieka od nich. A może to jeden i ten sam człowiek?

Rushdie ukazał codzienne piekło emigranckich gett Londynu ale to przecież mogła być każda inna metropolia multi-kulti. Jedna z postaci powieści wyrzeka się Miłosza, Herberta, Barańczaka by tylko stać się jak najbardziej brytyjskim brytyjczykiem. To jak podpisać diabelski cyrograf! „By znów się narodzić umrzeć najpierw trzeba”**.Oto recepta dla emigranta.
Rushdie kpi z fanatyzmu religijnego, z cepeliady, z dewocji. Czy kpi z wiary?
Wyczula nas na niuanse, zmusza do zadawania pytań i szukania odpowiedzi. Rzuca ziarno wątpliwości a ono zazwyczaj ma piekielną siłę.

Książka pełna jest odniesień do książek i filmów. Ci umieszczeni w przypisach to tylko wycinek góry literatury, do których odniesienia autor wplutł w całą powieść. To niesamowita frajda dla czytającego, który otrzymuje zestaw lektur uzupełniających, co wzbogaca dodatkowo książkę. Tak jak mieszanie kultur stanowi „wielką szansę dla świata“ *. Szczególne podziękowania należą się tłumaczowi Jerzemu Kozłowskiemu który sprawił, że książkę czyta się lekko i przyjemnie, a umieszczony na końcu słownik podpowiada znaczenie większości trudnych haseł.

Po 25 latach od wydania „Szatańskich wersetów” Salman Rushdie na festiwalu książki w Edynburgu mówił o narastającej tendencji określania własnej tożsamości poprzez nienawiść. On doświadcza tego każdego dnia. W Indiach jego książka jest nadal zakazana a na festiwalu w Jaipurze (anonsowanym jako największym na świecie) nie mógł się wypowiedzieć nawet przez łącze video.

Rushdie to współczesna Szeherezada, czy udaje mu się jednak choć trochę powstrzymać przemoc we współczesnym świecie?

Ad.

* „Ojczyzny wyobrażone” Salman Rushdie
** „Szatańskie wersety“ Salman Rushdie

„ Wolność słowa jest wszystkim, ogólnie i w szczegółach. Wolność słowa to samo życie.”*

Czytam tę książkę tak jakby była napisana wczoraj, nie, nie wczoraj, dzisiaj. Obrazy jak z czołówek aktualnych gazet: emigracja, rasizm, natura człowieka przejawiająca się w anielsko-szatańskiej postaci wymieszana z na okrągło analizowanymi tekstami z przed dwóch tysięcy lat, które...