Sięgnąłem po tę książkę, bo chciałem się dowiedzieć, co trzeba mieć w głowie, żeby dojeżdżać codziennie godzinę do pracy, stać w korkach rano i wieczorem, chodzić po błotnistych drogach i zamawiać co jakiś czas szambiarkę, dlaczego dla niektórych pójście do kina czy muzeum to cała wyprawa, itd - zamiast po prostu mieszkać w mieście. Ale przede wszystkim interesowało mnie to, jakie motywy kierują ludźmi, którzy skazują swoje dzieci na piekło samotności na suburbiach. Znam kilka osób z 'syndromem suburbiów', tzn takich, które mieszkały na przedmieściach i rodzice musieli je wszędzie podwozić samochodem, więc rzadko wychodziły z domu (a w promieniu 10 kilometrów zdarzało się, że nie mieszkał ani jeden rówieśnik!), dzieciaki które mieszkają w wielkim domu z wielkim ogrodem i odczuwają tam wielką samotność aż do 18 roku życia, kiedy mogą się w końcu wyprowadzić lub jeździć własnym samochodem. Osoby te mają dziś gigantyczne problemy z kontaktami z innymi (jedna z nich leczy się psychiatrycznie na fobię społeczną) i poczucie, że najlepsze lata ich życia zostały zmarnowane. To temat praktycznie niezbadany w polskiej socjologii (i reportażu), a dotykający bardzo dużej grupy ludzi. Rzucam więc oskarżenie w stronę suburbiów i chętnie przeczytałbym jakiś reportaż o dzieciakach stamtąd.
Książka dr Kajdanek opiera się na niezłym researchu, nie mam nic do zarzucenia strukturze, źródłom, czy argumentom, jest to porządna praca socjologiczna z dziedziny socjologii miasta.
O ile dostrzegam problem z młodzieżą, to brak integracji dorosłych w miejscu zamieszkania jest dla mnie wyborem, którego nie należy potępiać, lecz zrozumieć. W książce wielokrotnie powtarzają się komentarze badaczki, że 'niestety nowi mieszkańcy nie integrują się ze starymi,' 'niestety nie ma interakcji społecznych, wspólnot, stowarzyszeń, mieszkańcy nie biorą spraw w swoje ręce, nie chodzą na wiejskie festyny, nie zapraszają sąsiadów do siebie' itp. W przypadku młodzieży, jak już opisałem, sprawa wygląda inaczej, ale jeżeli DOROŚLI ludzie nie chcą się integrować z innymi mieszkańcami, nie chcą przesiadywać w przestrzeniach publicznych (jeśli takie istnieją - to rzadkość), nie chcą się angażować w sprawy lokalne, to sądzę, że nie wolno im tego nakazywać. Większość badanych mieszkańców przedmieść z własnej woli (i pewnie rozczarowania innymi ludźmi) wybrała indywidualizm i odcięcie się od lokalnego społeczeństwa i nie wolno tego potępiać. Bardzo nie podoba mi się, że Kajdanek zamiast spróbować zrozumieć, negatywnie ocenia ich zachowania.
Rozumiem, że jest to problem dla badacza/ki, bo skoro nie ma interakcji społecznych to nie ma czego opisywać, ale to nie wyjaśnia lamentowania nad brakiem wizyt sąsiedzkich czy wspólnych imprez. Przecież mieszkańcy przedmieść zapewne mają swoich znajomych, przyjaciół, rodzinę, z którymi spędzają czas w mieście, mają swoje zainteresowania (mam nadzieję), które pielęgnują, a w domu chcą mieć, (co powtarza się w większości ankiet) "przestrzeń, ogród, ciszę i święty spokój."
Widać tutaj taki 'autorytaryzm' socjologów i urbanistów, którzy (jak np. Jan Gehl) każą ludziom się spotykać, rozmawiać, przebywać w miejscach publicznych i aktywizują ich na siłę jak Kaowiec w PRL-u. Szczególnie zabawny był moment, w którym autorka sugeruje, że autobus ma większą wartość niż samochód, ponieważ w autobusie spotykają się różni ludzie i mogą nawiązywać kontakty społeczne - ja jeździłem autobusem podmiejskim codziennie o 5:50, więc wiem jak wielką ma się wtedy ochotę na socjalizację i zawiązywanie nowych znajomości.
Katarzyna Kajdanek oczekuje, że mieszkańcy będą 'brać sprawy w swoje ręce' i samemu załatwiać różne sprawy, troszczyć się o otoczenie i brać udział w różnych pracach, krytykuje postawę mieszkańców, którzy twierdzą, że to władza lokalna i samorządowa powinna się tym zająć. Opisane są przykłady, w których mieszkańcy samodzielnie utwardzają drogę czy ją odśnieżają - czy nie od tego właśnie powinna być władza, której się za to płaci poprzez podatki?
Widać tutaj polskie podejście do polityki i konsekwencje mokrego snu Balcerowicza, czyli stopniowego rozmontowywania państwa i usług publicznych: może i składam się w podatkach na, ale jest kiepska więc jeżdżę do prywatnego lekarza i płacę ponownie, może i mamy gminę, ale nie działa więc sami utwardzamy drogi i sami je odśnieżamy, mamy ZUS i emerytury, ale kiepskie więc sami oszczędzamy itd. Uważam, że Polacy są nie za bardzo, ale za mało roszczeniowi - skoro składamy się wspólnie na usługi publiczne to żądajmy, żeby były dobrej jakości, zamiast płacić jeszcze raz. Bądźmy roszczeniowi!
Książka wydawnictwa Nomos jest ładnie wydana, świetna okładka ze zdjęciem innego badacza przedmieść, Filipa Springera. Rozumiem, że wydawnictwa naukowe mają ograniczone środki, ale w książce jest co najmniej kilkadziesiąt błędów redakcyjnych, trochę wstyd.
Zacytowanie wypowiedzi mieszkańców w formie nieredagowanej pokazuje na niebywałą wręcz prymitywność i brak jakiejkolwiek staranności w mówieniu, tych, zdawałoby się, wykształconych ludzi. W całej książce tylko jedna(!) cytowana osoba buduje normalne zdania, nie spotykam się z tym na co dzień i często ciężko mi było zrozumieć ich wypowiedzi.
Nie rozumiem też ciągłego (dosłownie co kilka stron) przypominania w tekście o braku zameldowania w miejscu zamieszkania, skoro z tabeli podanej w załączniku wynika, że 81% rozmówców jest zameldowanych w swoim podmiejskim domu.
Powyższe uwagi mają charakter osobisty i zostały sprowokowane przez niektóre tezy czy komentarze zawarte w książce, ale nie kwestionuję w żaden sposób wiedzy czy warsztatu autorki, "Suburbanizacja po polsku" to naprawdę dobra praca z zakresu socjologii miasta (i okolic). Na końcu książki autorka podaje listę najważniejszych tematów z dziedziny studiów miejskich dot. suburbiów, którymi wypadałoby się zająć. Ja najchętniej przeczytałbym o dzieciach i młodzieży z suburbiów (chociaż może chętniej w formie reportażu niż pracy socjologicznej) i o polityce miejskiej dot. suburbanizacji. Studia miejskie to moim zdaniem obecnie najciekawsza dziedzina socjologii w Polsce.
(na marginesie: dowiedziałem się, że obecnie autorka pracuje nad książką dotyczącą tożsamości mieszkańców miast Ziem Odzyskanych. Nie mogę się doczekać.)

Sięgnąłem po tę książkę, bo chciałem się dowiedzieć, co trzeba mieć w głowie, żeby dojeżdżać codziennie godzinę do pracy, stać w korkach rano i wieczorem, chodzić po błotnistych drogach i zamawiać co jakiś czas szambiarkę, dlaczego dla niektórych pójście do kina czy muzeum to cała wyprawa, itd - zamiast po prostu mieszkać w mieście. Ale przede wszystkim interesowało mnie...