Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Tytułowa autobiografia księcia Bogusława Radziwiłła to raptem ok. 30stron (strony 121-154) będąca spisem tego gdzie przebywał i jakie przygody miał w poszczególnych latach i miesiącach. Kolejna część książki określona jako aneksy zawiera: przykłady przeredagowanej autobiografii oraz wiele listów i korespondencji dotyczącej osoby księcia (str. 157-234). Zaletą tych aneksów jest to, że łacińskie zwroty używane w korespondencji są przetłumaczone na język polski – więc można przyswoić sobie bardzo wiele łacińskich zwrotów. Dla laików, którym ciężko się odnaleźć w języku staropolskim i łacińskim, redaktor opisał bogate życie Bogusława Radziwiłła współczesnym językiem. Zarys dziejów Bogusława Radziwiłła zajmuje strony 7-99. Od razu we wstępie Tadeusz Wasilewski podkreśla, że książka powstała w wyniku analizy bogatego archiwum Radziwiłłów, więc zawiera więcej informacji, niż biografia księcia napisana przez Bernarda Kalickiego w roku 1878 (wydana nie tak dawno przez wydawnictwo Napoleon V, która też ma ok. 100 stron). Co do samej biografii napisanej przez Wasilewskiego, to wydaje się, że , mimo małej objętości, bardzo trafnie wskazuje ona zepsucie systemu politycznego w Rzeczpospolitej tego okresu (porównując do innych książek - biografii np. Janusza Radziwiłła; Wisnera czy Jerzego Sebastian Lubomirskiego; Kłaczewskiego). Wskazuje bowiem nie tylko na podział na linii król – magnateria, ale przede wszystkim na głęboki podział między samymi magnatami (w tym przypadku litewskimi). Najlepiej wskazują na to opisane w książce wahania dyplomatyczne rodów magnackich i działania wojenne na Podlasiu (podczas potopu szwedzkiego). Widać, że w najmniejszym stopniu chodziło magnaterii o ratowanie kraju. Celem było tylko i wyłącznie utrzymanie lub nawet rozszerzenie własnych włości (obojętnie pod czyją władzą) i pogrążenie konkurentów, z którymi rywalizowali o te same ziemie. Dość powiedzieć, że Bogusławowi Radziwiłłowi marzyło się silne księstwo od Słucka na Białorusi, przez Brześć do Tykocina (do granicy z Prusami). Sapiehom i Pacom również roiła się w głowach hegemonia na ziemiach litewskich. Najfatalniejsze w tym wszystkim było to, że nawet jawnie zdradzający i wspierający uniezależnienie się Prus od Rzeczpospolitej, taki polityk jak Bogusław (nie on jeden),nadal grał pierwsze skrzypce w państwie i liczył się w planach królewskich. Na tak wielu podzielonych w swych ambicjach możnych magnatach nie dało się już niczego sensownego zbudować (inna sprawa, że długofalowej polityki nie umiała też prowadzić para królewska). Nie wydaję się zatem możliwe, aby ta klasa polityczna była w stanie uzgodnić wspólne stanowisko wobec wyzwań. Ani król nie był w stanie radykalnie zniszczyć opozycji, ani podzielona magnateria nie była zdolna do rewolucji (np. ustanowienia rządów parlamentu bez króla). Kupczenie z potopowymi zaborcami Szwecją, Brandenburgią i Rosją stało się odtąd, już nie okolicznościową, ale codzienną polityką magnacką.