Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Bohdan Paczyński ur. 1940 roku w Wilnie, astronom. Jako uczeń liceum obserwował gwiazdy zaćmieniowe metodą Argelandera. W wieku 22 lat został magistrem astronomii i rozpoczął pracę w Zakładzie Astronomii PAN. Zajmował się obserwacjami gwiazd zmiennych a doktorat napisał w 1964 roku ze statystyki materii międzygwiazdowej mając 24 lata. Habilitację uzyskał w 1967 roku, w wieku zaledwie 27 lat, natomiast profesorem został w roku 1974, w wieku 29 lat, stając się tym samym jednym z najmłodszych profesorów. W 1976 roku został Członkiem Korespondentem Polskiej Akademii Nauk a w 1982 roku otrzymał stanowisko w Princeton Univesrity. W 1984 roku został wybrany na Członka Amerykańskiej National Academy of Sciences a od 1991 roku był Członkiem Rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W latach 1959 – 1962 pracował w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Potem pracował w Zakładzie Astronomii Polskiej Akademii Nauk, który w 1975 roku został przekształcony na Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN w Warszawie. Od 1982 roku był profesorem na Uniwersytecie w Pricnceton, w USA. Jest autorem prawie 250 prac naukowych z dziedziny astronomii. Otrzymał wiele nagród, m. in. Medal Eddingtona w 1987 roku, przyznany przez Królewskie Towarzystwo Astronomiczne, Medal Henry’ego Draper’e w 1997 roku przyznany przez amerykańską Narodową Akademię Nauk, Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego w Londynie w 1999 roku. Jest doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W 2006 roku Amerykańskie Towarzystwo Astronomiczne przyznało Mu najwyższe wyróżnienie im. Henry N. Russella, które jest uważane za astronomicznego Nobla.
Paczyński już jako uczeń liceum zajmował się obserwacjami gwiazd zmiennych, głównie w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego w Ostrowiku koło Warszawy. W 1962 roku wyjechał do Lick Observatory w Santa Cruz, gdzie kontynuował badania nad rozkładem dysków pyłowych w Galaktyce. Pracę doktorską napisał ze statystyki materii międzygwiazdowej. W tym czasie zainteresował się teorią ewolucji układów podwójnych gwiazd i te właśnie badania przyniosły mu światowe uznanie. Wyjaśnił między innymi pochodzenie układów typu Algol, oraz układów, w których jedna z gwiazd jest obiektem typu Wolfa-Rayeta. Wyjaśniając znaczenie emisji fal grawitacyjnych w układach podwójnych w procesie powstawania gwiazd kataklizmicznych, zwrócił uwagę badaczy na te emisje. Opracował teorię wymiany masy w układach, w których składnik tracący masę posiada otoczkę konwektywną. W 1968 roku objął stanowisko Visiting Fellow w Joint Institutr for Laboratory Astrophysics na Uniwersytecie Colorado w Boulder. W tym okresie tworzy kody numeryczne służące do ewolucji badania gwiazd (także układów podwójnych). Dzięki jego obserwacjom rozwiązano problem ewolucji gwiazd, oraz tego, jak się zmieniają w tym czasie. Do dziś cytowane są jego prace publikowane w tamtym czasie. W latach 70. stał się światowym liderem teorii ewolucji gwiazd. Pod koniec lat 70. zainteresował się dyskami akrecyjnymi w układach podwójnych gwiazd. Dzięki niemu zrozumiano zjawiska związane z ewolucją układów podwójnych gwiazd, aktywnych jąder galaktyk oraz kwazarów, które odkryto zaledwie kilka lat wcześniej. W 1981 roku Paczyński wyjechał na rok (tak planowano) do California Institute of Technology (słynnego CalTech),zabierając ze sobą rodzinę. W kilka godzin po ogłoszeniu w Polsce stanu wojennego nazwał go w polskiej sekcji BBC „wojskowym zamachem stanu”. Od tego czasu władze PRL odmawiały mu przedłużenia polskiego paszportu. W związku z tym pozostał w USA, przenosząc się jednak na Wschodnie Wybrzeże do Princeton, wciąż mając nadzieję na powrót do Polski. Na tamtejszym Uniwersytecie objął stanowisko profesorskie. Od roku 1986 propagował ideę, że błyski gamma mają pochodzenie kosmologiczne, co powoduje, że reprezentują najbardziej energetyczne eksplozje we Wszechświecie od czasu Wielkiego Wybuchu. W środowisku astronomów panowało przekonanie, że błyski gama powstają w Galaktyce. Jako ich wyjaśnienie proponowano zderzenia gwiazd neutronowych lub czarnych dziur, wpadnie gwiazd do czarnych dziur bądź też komety wpadające na gwiazdy neutronowe. W 1995 roku, w75. rocznicę pamiętnej debaty pomiędzy Harlowem Shapleyem i Herbertem Curtisem, dotyczącej „obiektów mgławicowych” oraz odległości do nich, w tej samej sali Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie odbyła się debata pomiędzy Bohdanem Paczyńskim i Donaldem Lambem, na temat natury błysków gamma i odległości do nich. Nad debatą czuwał brytyjski astronom królewski Martin Rees. Choć twierdzono, że wynik debaty jest remisowy, wkrótce wyniki obserwacji pokazały, że to Paczyński miał rację. W 1986 roku opublikował pracę pokazującą, jak można mikrosoczewkowanie grawitacyjne wykorzystywać do badania ciemnej materii. Zjawisko soczewkowania grawitacyjnego polega na zakrzywianiu toru promieni świetlnych w polu grawitacyjnym. Masa obiektu (planeta, gwiazda, galaktyka) działa jak soczewka skupiająca, która powoduje zwiększenie jasności obserwowanego obiektu. Najbardziej interesowała go możliwość soczewkowania światła gwiazd przez przechodzące przed ich tarczami małe, zwarte i nie widoczne w inny sposób obiekty. Takie obiekty mogłyby wyjaśnić występowanie ciemnej materii, która stanowi większość masy w galaktykach. Paczyński zauważył, że zajście takiego zjawiska dla pojedynczych gwiazd jest nikłe, jednak gdyby można obserwować równocześnie milion gwiazd, jest szansa na zaobserwowanie kilkudziesięciu zjawisk rocznie. Do swojego pomysłu przekonał grupę astronomów z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego, kierowanych przez Andrzeja Udalskiego i Marcina Kubiaka. Jeszcze 10 lat temu idea, jak zrealizować pomysł z 1986 roku była zupełnie nowatorska, natomiast teraz jest jedną z najszybciej rozwijających się dziedzin astronomii na świecie. Dzięki zjawisku mikrosoczewkowania grawitacyjnego mamy szansę ocenić ilość materii międzygwiazdowej występującej w naszej Galaktyce oraz odkrywać planety krążące wokół innych gwiazd. Prowadzi dwa polsko-amerykańskie programy masowego przeglądu nieba OGLE (Optical Gravitational Lensing Experiment) i ASAS (All-Sky Automated Survey) a tkaże ekspertem w kilku podobnych projektach. Masowe przeglądy nieba pozwoliły odkryć m.in. 500 przykładów soczewkowania grawitacyjnego przez gwiazdy, udokumentować, że nasza Galaktyka ma centralną poprzeczkę. Odkryto także kilkaset gwiazd zmiennych. Paczyński był laureatem wielu ważnych naukowych wyróżnień, między innymi medalu Karla Schwarzschilda (1981),Medalu Eddingtona (1987),Nagrody Heinemana (1992),Medalu Drapera (1997),Złotego Medalu Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego (1999),polskiego Medalu Mariana Smoluchowskiego (2000),Nagrody Bruno Rossi (2000),Medalu Bruce’a (2002). W 2006 roku Amerykańskie Towarzystwo Astronomiczne przyznało mu swoje najwyższe wyróżnienie, nagrodę Henry Norris Russell Lectureship, uznawaną za astronomicznego Nobla. Jego imieniem nazwano planetoidę 11755 Paczynski.http://www.astro.princeton.edu/~bp/