Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Zadziwiająca książka, zadziwiający autor. Jego przenikliwość w obserwowaniu rosyjskiego narodu i państwa graniczy z szarlataństwem i jasnowidztwem. A książka jest obowiązkową lekturą dla wszystkich tych, którzy próbują zrozumieć ten naród. Ponieważ fragmenty jej tak mocno uderzają ponadczasowością, profetyzmem, więc te partie, w których tego nie ma, wydają się mniej fascynujące. Ale i tak warto je przeczytać. Nie można być prorokiem przez cały czas. De Custine opisuje przede wszystkim Petersburg. Ale nie jest ślepy na to, co dzieje się gdzie indziej, bo udaje mu się zwiedzić także inne miejsca. Dziś nazwalibyśmy jego obserwacje socjologicznymi. Pokazuje jak nacisk samodzierżawia zmienia ludzi, odbija się na ich charakterach. To także jest niezwykłe. Wszechstronność, mądrość, umiejętność obserwacji i wyciągania wniosków są wielkimi zaletami autora. A jak wielu przede mną powiedziało, mimo rewolucji istota władzy i urządzenia społeczeństwa pozostała ciągle jeśli nie taka sama, to bardzo podobna. Czytając listy markiza, zastanawiałam się, czy przypadkiem rewolucja, wbrew temu czym powinna być, nie zakonserwowała feudalnego porządku w Rosji.