Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Niepozorny i treściwy, choć nieco już wiekowy (1987) „Drugi bazar chemiczny” stanowić może gratkę dla miłośników tej bez wątpienia fascynującej gałęzi nauki jaką jest chemia doświadczalna. Nie jest to podręcznik akademicki, nie są to też tablice wypełnione wzorami reakcji, lecz raczej przystępnie napisane opracowanie dotyczące wybranych zagadnień z tej dziedziny. W tomie tym autor skupił się na sprawach codziennych: wodzie, mleku, papierze, witaminie C czy korozji. Ze wszystkimi tymi zjawiskami ma się nieustannie styczność, więc wydają się dosyć oczywiste, ale już ich naukowa natura może nie być do końca znana. Prowadzeni przez kolejne rozdziały porządkujące wiedzę o wspomnianych zagadnieniach oraz biorąc udział w eksperymentach (wiele do własnego wykonania w warunkach domowych) poznajemy bliżej charakter opisywanych substancji, a jeśli weźmie się przy tym pod uwagę potoczysty język i styl pisania Stefana Sękowskiego to książka okaże się być po prostu świetna. Oględziny papieru (przy wykorzystaniu kartek z zeszytów),otrzymywanie serwatki (tak, z mleka),badanie poziomu cukru w różnych produktach, sposób pochłaniania nieprzyjemnych zapachów w lodówce przez proszek do pieczenia, kontrola stężenia kwasu mlekowego w mięśniach (dodać należy – bezinwazyjna) czy usuwanie kamienia z użyciem octu – to musi się podobać każdemu, kogo interesuje otaczający go świat i chce sięgać dalej niż tylko sucha wiedza książkowa. Wady? Niestety tak. Po pierwsze, niemal trzydzieści lat od wydania „Bazaru chemicznego” robi swoje i przy obecnym tempie rozwoju niemal wszystkie przedstawione doświadczenia są do odnalezienia w Sieci w wersji prostszej, bardziej przejrzystej i ogólnie atrakcyjniejszej. Druga sprawa to język. Autor stara się jak może wyłożyć wszystko zrozumiale, lecz i tak nie unikniemy zapisów reakcji analitycznych, wzorów strukturalnych czy formuł matematycznych. Niby nie jest to nic niezwykłego – wszak nie można rozmawiać o zderzaczu hadronów LHC nie mając wcześniej pojęcia o relatywistycznym ujęciu prędkości – ale z pewnością ogranicza to liczbę czytelników. I wreszcie trzecia sprawa, chyba najważniejsza. Dla kogo właściwie została napisana ta książka? Owszem, część eksperymentów jesteśmy w stanie wykonać sami (czasem z marszu, czasem trzeba nieco zainwestować),ale gros doświadczeń wymaga sprzętu, materiałów i najlepiej oddzielnego pokoju albo garażu, gdzie można spokojnie wytrącać np. kwasy. Nie wspominając już o elektrolizie, gdzie dziwne węglowodoro-podobne związki traktujemy napięciem 20-30V, co teoretycznie mieści się w zakresie bezpiecznego woltażu, ale ciągle jest to jednak pewne ryzyko. Autor pisał chyba naprawdę dla pasjonatów, którzy – rodem z Ameryki – mają własne amatorskie laboratoria, a potem idą na MIT i robią karierę. Nie zmienia to jednak faktu, że „Drugi bazar chemiczny” czyta się bardzo dobrze, wstawki matematyczno-fizyczne nie są tak znowu straszne (wystarczy wiedza na poziomie trzyletniego kursu ze szkoły średniej),a ogrom ciekawostek, różnych niuansów i wniosków do jakich można dzięki własnym badaniom dojść (w końcu nic nie sprawia takiej frajdy jak własnoręczne wykonanie czegoś) w pełni rekompensuje zniszczone kilka sztućców, dwa zasilacze, kilka litrów różnych płynów i nadpalony stół, do czego udało mi się już doprowadzić.