Jesteśmy społecznością, która kocha książki

W historii autorów biografii chyba nie było bardziej kompetentnej osoby do napisania biografii J.S. Bacha od Alberta Schweitzera. Ten autor był osobą bardzo wszechstronną: filozofem, teologiem, muzykiem, praktykiem znającym budowę instrumentów, działaczem społecznym, lekarzem... humanistą w pełnym tego słowa znaczeniu. Już nie będę dodawał, że za swoją działalność na rzecz pokoju otrzymał nagrodę Nobla. Jest to umysł wręcz genialny. I taki oto człowiek zaczyna pisać pierwsze szkic o Bachu, który rozrósł się do ponad czterystostronicowej książki w języku francuskim, a że książka ta została bardzo dobrze przyjęta przez francuską publiczność, postanowił dla bardziej wymagającej publiczności niemieckiej, bo przecież rodaków Bacha, roszerzyć wydanie i tak wyszło mu drugie tyle objętości. Książka pisana jest bardziej przez muzyka, niż przez teoretyka muzyki, estetyka. Dlatego na pewno o wiele bardziej skorzystają z niej osoby, które zaznajomione są czy to z muzyką organową, czy grą na klawesynie, klawikordzie, skrzypcach, także skorzystają ci, którzy będą chcieli poznać tajniki interpretacyjne muzyki Bacha. To nie jest tak, że bierze się nuty i gra pasje, kantaty i inne tego dzieła autora, tak jak się grać powinno. Schweitzer ostrzega przed tym zadaniem i jednocześnie naprowadza, uczy i wychowuje, także intryguje. Wskazuje na to, że część utworów jest zdecydowanie trudniej wykonać, bowiem w czasach kantora św. Tomasza z Lipska istniały takie istrumenty, które już współcześnie nie występują. Ale można z użyciem współczesnych intrumentów zbliżyć się, i to niepomiernie w wykonaniu do wykonania Bacha, kompozytora, który był właściwie dopełnieniem swojej epoki, kimś, kto ogarnął wszystko, co do jego czasów zostało zagrane w muzyce kościelnej i z pomocą swojego geniuszu zamknął dalsze możliwości rozwoju, ale jakże pięknie i mistrzowsko. Autor w dużej mierze opiera się na jednym z pierwszych, ale zarazem najdoskonalszych badaczy biografii i muzyki Bacha, Spiccie (Philipp Spitta),badaczu wnikliwym, na którego materiale opierają się wszyscy biografowie Bacha. Właściwie nie da się wyjść poza Spittę, można jedynie pogłębiać jego badania. Tak samo można powiedzieć o Schweitzerze, że nie da się poza niego wyjść, ale jednynie można pogłębiać jego biograficzne i muzyczno-interpretacyjne dokonanie. Na koniec chciałbym powiedzieć, że to nie jest tak, że Bacha od razu wszyscy zauważyli i padli przed nim na kolana. Jego recepcja rozwijała się powoli i sympatyków zdobywał raczej niełatwo. Pochodził wprawdzie z licznej i tradycyjnej rodziny muzyków, ale - na co autor zwraca uwagę - za jego czasów raczej bardziej znany i ceniony był jeden z jego synów. Bach był geniuszem nie tylko kompozytorskim, ale i grał genialnie, a także znał się na intrumentach przednie, tak dobrze, że wizytował instrumenty, nastrajał, krytykował ich wykonawców. Do Bacha trzeba dojrzeć i do niego niemiecka - i nie tylko niemiecka - publicznośc dojrzewała powoli, ponad sto lat, by dalej na tym polu popularyzatorskim jego najwięksi miłośnicy mieli jeszcze wiele do zrobienia. Tak wiele, ale i wiele zrobił dla Bacha sam Schweitzer.