Emocje i nastrój. Jak je zrozumieć i kształtować Daniel Jerzy Żyżniewski 6,7
ocenił(a) na 103 lata temu Książka ma dziesięć rozdziałów podzielonych śródtytułami i ramkami z najważniejszymi informacjami - można więc łatwo wracać do wybranych wątków. W większości rozdziałów są trafne grafiki oraz diagramy, które z pewnością będą pomocne tym, którzy lubią wyjąć sedno z całej treści. Diagramy same w sobie są warte przemyślenia, bo dzięki temu można lepiej uwewnętrznić wiedzę. Kilka z tych diagramów pomogło mi lepiej zrozumieć mechanizmy opisywane w książce, np. mechanizm uwewnętrznionej złości w powstawaniu smutku.
W książce jest dużo praktycznych informacji zestawiających sytuacje z życia z mechanizmami kształtowania się emocjonalności, np. rola kontekstu w kształtowaniu się strachu i zaburzeń lękowych. Świetnie wyjaśnione jest tzw. uczenie się asocjacyjne, co pozwala zrozumieć jak duża jest zależność między mózgiem a środowiskiem.
Książka dobrze opisuje mechanizmy powstawania emocji podstawowych osadzając je w kontekście codzienności. W książce są więc wyjaśnione takie emocje jak: wstręt, strach, smutek, złość, zaciekawienie, radość, pogarda, wstyd, zażenowanie, poczucie winy, pycha, duma, zazdrość, zawiść. Dodatkowo również miłość i nienawiść jako emocja i jako uczucie. Bardzo ciekawym zagadnieniem poruszonym w tej książce są tzw. metaemocje i ich rola w emocjonalności, np. w kształtowaniu się poczucia własnej wartości. W książce jest dużo wniosków z badań na temat wpływu środowiska rodzinnego i pozarodzinnego na kształtowanie się naszej emocjonalności, jak również wiele odniesień do sytuacji codziennych, w tym traumatyzujących, np. przemoc, uzależnienia, nadużycia seksualne, itp. Są też przytoczone wyniki z badań międzykulturowych, np. różnice w kształtowaniu się złości.
Autor wiele miejsca poświęca czynnikom kształtującym emocjonalność w okresie rozwojowym, więc jest to bardzo dobra książka dla tych, którzy chcą lepiej zrozumieć przyczynowy aspekt emocjonalności, ale również uniknąć podstawowych błędów w kontaktach z innymi ludźmi, zwłaszcza z tymi, na których mają wpływ autorytatywny.
W książce znajdziemy wnioski z badań nad dyskryminacją rodzinną i szkolną zarówno na tle płci, orientacji seksualnej jak i wyglądu, np. otyłości. Jednak bardzo dużo informacji jest na temat dyskryminacji w systemie oceniania szkolnego, które uczy nieprawidłowego wartościowania człowieka. Są też przytaczane badania z udziałem nauczycieli oraz ich sposobu myślenia prowadzącego do oceniania. Autor bardzo przejrzyście wyjaśnia mechanizmy dyskryminacji i ich wpływ na kształtowanie się emocjonalności wskazując jednocześnie na wady w systemie edukacji szkolnej i wynikające z nich szkody w psychice, jak również wtórne szkody powstające w wyniku nieprawidłowych reakcji opiekunów, np. na niezgodne z oczekiwaniami stopnie. Z tym korespondują dobrze podane przez autora wyniki z badań nad kształtowaniem się mechanizmów uczenia się i pamięci. Dzięki tej książce można zrozumieć czym jest psychologicznie kara i jak wpływa zachowanie karzące i odrzucające na naszą emocjonalność i wiele innych funkcji umysłowych i na nasz mózg. Można zrozumieć też dlaczego jedni uczą się lepiej a inni gorzej, gdy mowa o przyczynach na gruncie emocji i skutkach w mózgu. Książka wyjaśnia jak emocje są kształtowane środowiskowo pokazując wyraźnie różnice między prawidłowym a nieprawidłowym psychologicznie obrazem. Dzięki temu można też dowiedzieć się czym są kompetencje emocjonalne i odporność psychiczna.
Autor opisuje również niektóre mechanizmy psychofizjologiczne kształtowania się emocjonalności dzięki czemu można dużo dowiedzieć się o funkcjonowaniu naszego układu nerwowego. Z wiedzy podanej w książce wynika wiele praktycznych wskazówek, ale nie każdy zechce skorzystać, nawet, jeśli przeczyta książkę dokładnie, bo obnaża czasami zafałszowane stereotypami braki emocjonalne, np. w wyrażaniu złości albo na temat dumy czy poczucia winy. Na końcu każdego rozdziału znajdują się bardzo pomocne pytania do autorefleksji. Książka nie jest jednak zeszytem ćwiczeń i nie proponuje warsztatu podnoszenia kompetencji emocjonalnych, tylko wiedzę pomocną w tym celu. Bez wątpienia autor jest na bieżąco z najnowszą wiedzą psychologiczną i wie jak ją stosować zawodowo. Jednak nie spłyca tej wiedzy i nie stara się przypodobać czytelnikowi nastawionemu na dowiedzenie się tego, co już wie tylko w winnej formie, czy też na konsumowanie wiedzy zamiast na jej stosowanie. Ten, kto przywykł do poradników, w których mówi mu się, że może być szczęśliwy, gdy przeczyta jakąś lekką, łatwą, populistyczną książeczkę, powinien sobie darować tę książkę, bo ona zmusza do wysiłku psychicznego. Ten, natomiast, kto rozumie różnicę między wiedzą akademicką a opinią z pewnością dużo zyska dzięki tej książce, bo ma ona porządne akademickie podłoże. Bibliografia bardzo ciekawa i zachęca do własnych poszukiwań, choć lubię, gdy w książce są przypisy, to przypuszczam, że tutaj wydawnictwo ich nie chciało, bo z tego co się zorientowałem wydaje książki w formule bardzo uproszczonej. Niewątpliwą szkodą dla tej książki jest źle zredagowany tekst (redakcja p. Helena Nowowiejska) i kiepska korekta tekstu (korekta p. Kinga Szafruga) za co odpowiedzialność ponosi znowu wydawnictwo Zwierciadło. Niestety, jest to przykład sytuacji, w której dobrą jakość autorską zepsuły kolejne etapy pracy nad książką. Wiedza jest dla mnie jednak ważniejsza i nie przeszkadza mi to, ale ktoś małostkowy z pewnością wykorzysta ten argument, by odrzucić książkę umniejszając jej treści, która niezależnie od jakości wydawniczej jest na wysokim merytorycznym poziomie.