Jesteśmy społecznością, która kocha książki

"Śmierć w Wenecji" to niezwykle subtelna historia fascynacji starzejącego się pisarza młodziutkim, niczego nieświadomym chłopcem. Opowiadanie wywołuje skojarzenie z "Lolitą", stając się niejako jej homoseksualnym odpowiednikiem, niemniej jednak nie powinno budzić zgorszenia ze względu na platoniczny i jednostronny charakter opisywanej relacji.

Owa relacja może być interpretowana jako niegroźne i w zasadzie naturalne umiłowanie piękna przez artystę. Może się tak wydawać szczególnie na początku. Mnie się wydawało. Po dobrnięciu do końca nie mam jednak wątpliwości, że istotny był tu aspekt seksualny. Otóż główny bohater, w amoku, wypowiada słowa "kocham cię", a w kulminacyjnym punkcie historii jest gotów mimowolnie zrobić z siebie błazna: chcąc się podobać (cieleśnie), nie będzie zdawał sobie sprawy z własnej, żałosnej hipokryzji.

Thomas Mann poddaje analizie psychologicznej życie oraz potrzeby samotnego i wrażliwego, dojrzałego mężczyzny. Rolę miejsca akcji powierzył Wenecji – jednocześnie fascynującej i nieprzyjaznej, sennej i niepokojącej. Na jej tle obserwujemy relację, której de facto nie ma – bo dwójkę kluczowych postaci, tj. Niemca Aschenbacha i Polaka Tadzia, dzieli niemal wszystko: pochodzenie, język, status społeczny oraz wiek. Łączy zaś jedno: płeć. Gorzej być nie może, prawda? Całość to w gruncie rzeczy traktat o przemijaniu i niezgodzie na nie, jak również o związanej z tym bezsilności.

I wszystko byłoby dobrze, gdyby nie... koszmarnych kilkanaście pierwszych stron, na których autor postanowił uraczyć nas pseudointelektualnym bełkotem, opartym na niezgrabnych zdaniach wielo-wielokrotnie złożonych. Celem tak skonstruowanego wprowadzenia był szczegółowy opis protagonisty, z którego to opisu w zasadzie dowiedzieliśmy się niewiele – chyba głównie tego, jak ciężkie potrafią być powieki. Jeśli przebrniecie przez te zasieki elegancko odzianej grafomanii, będziecie mieli już z górki. Osoby lubiące lekko oniryczny klimat i nieśpieszną fabułę będą zadowolone – choć Mann do końca nie złoży broni i wciąż gdzieniegdzie będzie dawał upust swojemu bezproduktywnemu gadulstwu.

Pozdrawiam
6/10

"Śmierć w Wenecji" to niezwykle subtelna historia fascynacji starzejącego się pisarza młodziutkim, niczego nieświadomym chłopcem. Opowiadanie wywołuje skojarzenie z "Lolitą", stając się niejako jej homoseksualnym odpowiednikiem, niemniej jednak nie powinno budzić zgorsz...

Rozwiń Zwiń

Istnieją takie tytuły, które pobudzają naszą wyobraźnię; są magiczne i są jakby obietnicą niezapomnianej lektury, wyjątkowego przeżycia. Każdy z nas ma takie. Dla mnie jednym z takich tytułów była „Chata wuja Toma”. Mimo że od dziecka funkcjonowała w mojej świadomości i nie pozwalała o sobie zapomnieć, przeczytałem ją dopiero teraz.

I teraz, kiedy wreszcie nadrobiłem młodzieńcze zaległości, mogę opisać efekt konfrontacji wyobrażeń z rzeczywistością. Otóż pierwsze wrażenie jest takie, że tytułowej chaty w „Chacie...” jest trochę mało – podobnie nawet jak samego wuja Toma, który jest tak jakby łącznikiem poszczególnych wątków opowiadających losy innych bohaterów powieści. Chata nie pełni też jakiejś szczególnie wyeksponowanej (poza wzmianką na ostatniej stronie) roli symbolicznej. Można zatem odnieść wrażenie, że autorka, zadowolona z faktu, iż wymyśliła chwytliwy tytuł, użyła go bez względu na stopień jego umotywowania fabułą tej niewielkiej książki. Ale to szczegół.

Dużo poważniejsze wady kryje treść utworu, która posiada raczej typowe grzechy literatury dziewiętnastowiecznej. Po pierwsze: cechuje się dość infantylnym językiem; po drugie zaś – jest nachalną agitką, w tym przypadku abolicjonistyczną i chrześcijańską. Pisarka, będąc narratorką, konsekwentnie forsuje swój światopogląd. Z historycznego i cywilizacyjnego punktu widzenia – słusznie; z literackiego – niekoniecznie.

Innym mankamentem powieści są występujące w niej postacie – papierowe i jednowymiarowe. Ponadto, mimo iż „Chata...” przekonuje o okrucieństwie idei niewolnictwa i związanych z nim procederów i procedur, większość pojawiających się w niej osób jest niewolnictwu przeciwna oraz pozytywnie nastawiona do Murzynów. Rodzi się zatem pytanie: skoro większość społeczeństwa była krytyczna wobec tego barbarzyństwa, to kto je utrzymywał? Czy autorka, starając się znaleźć kontrast dla nikczemności, nie przesadziła z lukrem? Tym bardziej że jeszcze sto lat później czarnoskórzy mieli problem, aby skorzystać z tej samej toalety czy publicznego środka transportu, co biali.

Niemniej jednak nie mogę powiedzieć, że się nudziłem, czytając tę książkę. Wręcz przeciwnie. Jest ona esencjonalna i ciekawa niczym kilkuodcinkowy serial. Choć dziury oraz szczęśliwe zdarzenia i zbiegi okoliczności, których fabuła powieści jest pełna, sprawiają, że ten serial to momentami produkcja południowoamerykańska.

Pozdrawiam
6/10

Istnieją takie tytuły, które pobudzają naszą wyobraźnię; są magiczne i są jakby obietnicą niezapomnianej lektury, wyjątkowego przeżycia. Każdy z nas ma takie. Dla mnie jednym z takich tytułów była „Chata wuja Toma”. Mimo że od dziecka funkcjonowała w mojej świadomości i nie pozwalała o sob...

Rozwiń Zwiń

No i stało się. Po Andersenie i braciach Grimm przyszedł czas na ostatniego z wielkiej trójki (czy raczej czwórki) bajkopisarzy. Mowa tu o Charlesie Perrault, a zaznajomienie się z jego twórczością kontynuuje moją podróż sentymentalną po lekturach mej własnej dawno minionej epoki.

Co można powiedzieć o Francuzie, którego nazwiska dzisiaj większość osób już nie kojarzy? Np. to, że z wymienionych wyżej autorów to on żył najwcześniej i to właśnie jemu zawdzięczamy znaczną część najpopularniejszych dziś baśni. To z jego dorobku w istotnej mierze korzystali Jacob i Wilhelm Grimmowie.

I tutaj przejdę od razu do ciekawostek związanych z tym faktem. Mianowicie:
- zakończenie "Śpiącej królewny" Perraulta zostało wykorzystane przez niemiecki duet we wstępie "Królewny Śnieżki";
- znaczący fragment "Paluszka" w wersji Francuza to nic innego, jak połowa historii o... "Jasiu i Małgosi" braci Grimm;
- "Kopciuszek" i "Czerwony Kapturek" w niemieckim i francuskim wariancie różnią się od siebie niewiele, głównie zakończeniami: w przypadku pierwszej z tych bajek dziś triumfuje Perrault, bo jego konkurenci zza Renu dodali sympatyczny, acz niecieszący się uznaniem motyw wydziobywania oczu; w przypadku bajki drugiej - łaskawsi dla swych bohaterów okazali się Grimmowie, dodając szczęśliwe zakończenie i czyniąc ze swojej wersji podstawę dla współczesnych, licznych adaptacji;
- "Kot w butach" w praktyce przybrał u niemieckich braci formę plagiatu, dlatego szybko tę baśń porzucili.

O czym jeszcze warto wspomnieć? A choćby o tym, że bajki Perraulta są bardziej dopracowane i wyróżnia je obecność wierszowanego morału na końcu każdej z nich. Ponadto posądzani o zamiłowanie do okrucieństwa Grimmowie jawią się przy naszym francuskim koleżce jako niegroźni figlarze: kanibalizm, żonobójstwo i dzieciobójstwo - mieszczące się u Perraulta w zbiorze zaledwie kilku bajek - skonfundowałyby samego Hannibala Lectera. Trzeba jednak pamiętać, że w tamtych czasach baśnie przeznaczone były dla dorosłych odbiorców.

- Dobrze, a co z oceną? - zapytacie. - Andersenowi i braciom dał pan "7", Francuzowi zaś "6". A przecież sam pan wyłuszczył, że dzieła jego i Grimmów częstokroć różnią się od siebie nieznacznie lub się krzyżują.
- Prawda - odpowiem. I dodam, że pośrednią przyczyną takiego stanu rzeczy jest skromna liczba bajek, które napisał Perrault i które znalazły się w omawianym zbiorze. Brakuje w nich bowiem różnorodności. Dość powiedzieć, że pięć z ośmiu baśni ma związek z królewskim dworem bądź zamkiem.

Jako się rzekło: 6/10
Pozdrawiam

No i stało się. Po Andersenie i braciach Grimm przyszedł czas na ostatniego z wielkiej trójki (czy raczej czwórki) bajkopisarzy. Mowa tu o Charlesie Perrault, a zaznajomienie się z jego twórczością kontynuuje moją podróż sentymentalną po lekturach mej własnej dawno minionej epoki.

Co możn...

Rozwiń Zwiń