Harriet Beecher Stowe

Istnieją takie tytuły, które pobudzają naszą wyobraźnię; są magiczne i są jakby obietnicą niezapomnianej lektury, wyjątkowego przeżycia. Każdy z nas ma takie. Dla mnie jednym z takich tytułów była „Chata wuja Toma”. Mimo że od dziecka funkcjonowała w mojej świadomości i nie pozwalała o sobie zapomnieć, przeczytałem ją dopiero teraz. I teraz, kiedy wreszcie nadrobiłem młodzieńcze zaległości, mogę opisać efekt konfrontacji wyobrażeń z rzeczywistością. Otóż pierwsze wrażenie jest takie, że tytułowej chaty w „Chacie...” jest trochę mało – podobnie nawet jak samego wuja Toma, który jest tak jakby łącznikiem poszczególnych wątków opowiadających losy innych bohaterów powieści. Chata nie pełni też jakiejś szczególnie wyeksponowanej (poza wzmianką na ostatniej stronie) roli symbolicznej. Można zatem odnieść wrażenie, że autorka, zadowolona z faktu, iż wymyśliła chwytliwy tytuł, użyła go bez względu na stopień jego umotywowania fabułą tej niewielkiej książki. Ale to szczegół. Dużo poważniejsze wady kryje treść utworu, która posiada raczej typowe grzechy literatury dziewiętnastowiecznej. Po pierwsze: cechuje się dość infantylnym językiem; po drugie zaś – jest nachalną agitką, w tym przypadku abolicjonistyczną i chrześcijańską. Pisarka, będąc narratorką, konsekwentnie forsuje swój światopogląd. Z historycznego i cywilizacyjnego punktu widzenia – słusznie; z literackiego – niekoniecznie. Innym mankamentem powieści są występujące w niej postacie – papierowe i jednowymiarowe. Ponadto, mimo iż „Chata...” przekonuje o okrucieństwie idei niewolnictwa i związanych z nim procederów i procedur, większość pojawiających się w niej osób jest niewolnictwu przeciwna oraz pozytywnie nastawiona do Murzynów. Rodzi się zatem pytanie: skoro większość społeczeństwa była krytyczna wobec tego barbarzyństwa, to kto je utrzymywał? Czy autorka, starając się znaleźć kontrast dla nikczemności, nie przesadziła z lukrem? Tym bardziej że jeszcze sto lat później czarnoskórzy mieli problem, aby skorzystać z tej samej toalety czy publicznego środka transportu, co biali. Niemniej jednak nie mogę powiedzieć, że się nudziłem, czytając tę książkę. Wręcz przeciwnie. Jest ona esencjonalna i ciekawa niczym kilkuodcinkowy serial. Choć dziury oraz szczęśliwe zdarzenia i zbiegi okoliczności, których fabuła powieści jest pełna, sprawiają, że ten serial to momentami produkcja południowoamerykańska. Pozdrawiam 6/10