Przez ostatni 2-3 lata czytam niemal wyłącznie polską literaturę i niemal wyłącznie nagradzane książki. To nie próżność, ale czasu na czytanie mam tak niewiele, że wolę sięgać po pozycje już docenione przez innych. Po "Złego Człowieka" sięgnęłam przez recenzję zamieszczoną na portalu Trójmiasto.pl (nie wiem, czy polityka serwisu pozwala na wklejanie linków, ale wkleję: http://kultura.trojmiasto.pl/Proznia-w-ktorej-zyje-Recenzja-Zlego-czlowieka-Jaroslawa-Kowala-n76063.html), wiedząc, że pani Lamek nie szczypie się z autorami i ocenia zdecydowanie srogo. Warto było, choć nie od początku miałam takie poczucie.

Mam wrażenie, że temat książki nieco się zmienia w trakcie czytania. Z początku przeważają historie zawiązane z światem kultury, z czasem na czoło wysuwają się treści, które najłatwiej określić jako studium przypadku. Druga część jest mi zdecydowanie bliższa, ale już na samym początku czuję związek z bohaterem, kiedy bezpardonowo krytykuje obowiązujący kult indywidualizmu, a chwilę później zarzuca sztuce współczesnej zaściankowość. Fragmenty retrospekcyjne najchętniej usunęłabym (mam na myśli fragment z nastolatkami bawiącymi się na plaży i przygodę nad jeziorem), a zamiast nich wstawiłabym więcej "anegdotek" dotyczących innych osób. Świetna jest historia z cieciem Tadkiem (czy też cały "rozdział" krytykujący działalność organizacji typu KPH, choć sam bohater także należy do mniejszości seksualnej) albo opis performensu, który pozornie wydaje się na serio, ale w moim odczuciu jest kpiną z tego typu aktywności.

Konstrukcja książki jest nieco sinusoidalna. Napięcie rośnie, momentami jest wręcz nieznośne i kiedy już miałam ochotę odłożyć książkę i odsapnąć, pojawiały się fragmenty z wizytą u terapeutki. Odbierałam to jako chwilę wytchnienia, przystanek na "drodze krzyżowej". Zdecydowanie rozumiem osoby, dla których tekst okazał się przytłaczający, czy po prostu męczący. Jacek (główny bohater) nie stosuje wyłącznie fizycznej autoagresji, przemoc, którą wymierza w samego siebie ma przede wszystkim charakter metafizyczny. Znęca się nad sobą samym w niemal każdej myśli, a czytelnik podąża właśnie za chaotycznymi myślami bohatera. Tego typu narracja jest mocno ekspresyjna, dynamiczna, momentami wymaga zatrzymania się i rozłożenia pojedynczego zdania na czynniki pierwsze (kojarzy mi się to ze stylem Nabokova).

Wieloznaczności "Złego Człowieka" to jego wielka siła. W trakcie czytania nieustannie zastanawiałam się, ile z tego to prawdziwe doświadczenia autora książki. Sam autor jakby przewidział tę potencjalną ciekawość czytelników - co chwila pojawiają się przejęzyczenia przeróżnych postaci, które do głównego bohatera zamiast "Jacek" mówią "Jarek", a sama odpowiedź (która właściwie jest pytaniem) pojawia się pod koniec tekstu. Niesamowite są sprzeczności, zbijanie z tropu czytelnika, które można prosto skwitować zaburzeniem (borderline?) bohatera albo zadać sobie pytanie, czy aby nie jest to satyra na samego siebie? Myślę, że kluczem jest tytuł książki. Po przeczytaniu pomyślałam, że ten człowiek wcale nie jest taki zły, nieco zarozumiały i smutny, ale nie zły. Jednak po paru dniach uderzyło mnie, że może właśnie o to chodzi - może to całe zło jest niczym innym, jak znęcaniem się nad czytelnikiem. Mimo że dostajemy 300 stronicowy, dogłębny i pozbawiony wstydu opis czyjejś osobowości, to tak naprawdę nie wiadomo, czy bohater (autor) nie zagrał z nami wszystkimi w gierkę, której nie możemy wygrać.

Podejrzewam, że jeszcze kiedyś sięgnę po "Złego Człowieka". To jedna z tych książek, które warto przeczytać drugi raz (jak np. "Podziemny Krąg"), bo znając zakończenie, nabiera się zupełnie innej perspektywy na całość.

Przez ostatni 2-3 lata czytam niemal wyłącznie polską literaturę i niemal wyłącznie nagradzane książki. To nie próżność, ale czasu na czytanie mam tak niewiele, że wolę sięgać po pozycje już docenione przez innych. Po "Złego Człowieka" sięgnęłam przez recenzję zamieszczoną na portalu Trójmiasto.pl (nie wiem, czy polityka serwisu pozwala na wklejanie linków, ale wkleję:...