Dlaczego? To chyba najważniejsze i najbardziej intrygujące pytanie jakie pojawia się, gdy myślimy o głównym aspekcie zbrodni. Pozbawienia człowieka życia z premedytacją i przekonaniem, coś dziejącego się pozornie daleko od nas, a tak naprawdę mające miejsce bliżej, niż może nam się wydawać. Jednak aby dojść do jakichkolwiek wniosków, najpierw należy znaleźć sprawcę, a to nie jest łatwa sztuka, czasem graniczy wręcz z niemożliwością.

Najlepiej oddają to śledztwa, które nie kończą się w przeciągu tygodnia czy nawet krótszego czasu, ale te trwające latami. Nie tyle porzucane, co odkładane w czasie, gdy inna osoba, a może technologia sprawi, że przestępca wyjdzie na jaw. Między innymi te kwestie poruszane są w książce Izy Michalewicz – „Zbrodnie prawie doskonałe. Policyjne Archiwum X”. Wspomniane w tytule archiwum to właśnie miejsce, gdzie nierozwiązane dotąd sprawy ponownie trafiają do sprawdzenia, dzięki czemu w przeciwieństwie do pierwszego podejścia udaje się oddać należycie sprawiedliwość.

Same pracujące tam osoby zasługują na uwagę. Często są to policjanci, którzy wiążą normalną służbę z pracą po godzinach. Nie jest to służba zbyt dobrze płatna, a przy tym pochłania ogrom czasu. Niektórzy funkcjonariusze wracają z emerytur, by zasilić te niewielkie, ale jakże pożyteczne jednostki. To trudna praca, tylko dla tych, którzy są skłonni się jej poświęcić. Znalezienie zabójcy po latach to wspaniałe doświadczenie, ale stos teczek, które czekają na swoją kolej może przytłoczyć, szczególnie, że personelu jest zazwyczaj jak na lekarstwo.

Iza Michalewicz świetnie oddaje dualizm, trud jaki wiąże się z często straceńczą próbą ponownego zmierzenia się z zagadkami sprzed lat. Dostrzega fatalizm jaki wiąże się z takim zajęciem. Zazwyczaj dostając do ręki pozycję o zbrodniach, można odnieść wrażenie, że wszystko bezwiednie się udaje. Tutaj tak nie jest. Często ogromny wysiłek nie jest wynagradzany, wiele tropów nawzajem się wyklucza i nawet jeśli przeczucie coś sugeruje, bez dowodów nie sposób go potwierdzić.

Autorka nie zadowala się powierzchownymi faktami, niezbędnym minimum z akt i rozmów. Kopie głębiej, zagląda pod skórę. Przypomina w tym Barbarę Seidler i jej reportaże sądowe. Podobnie jak ona poszukuje szerszej perspektywy, większego obrazu, który pomoże nie tyle nawet określić przebieg zbrodni, co środowisko, motywy i psychikę sprawcy. Poszukuje tego mitycznego dlaczego, bodźca wywierającego taki a nie inny efekt.

Widać to w poszczególnych rozdziałach, gdzie wielkie, medialne sprawy przenikają się z mniejszymi, na swój sposób bardziej intymnymi. Michalewicz ma w sobie empatię i determinację, kapitalnie radzi sobie zarówno w systematyzowaniu bałaganu związanego z sprawą Jaroszewiczów, ale też zniknięciem matki z dziećmi w niewielkiej miejscowości. Jej podejście czyni różnicę, pozbawia pancernej szyby oddzielającej nas od tych wydarzeń i pozwala przyjrzeć się im z bliska. Z emocjami pełnymi złości, rozczarowania, ale i współczucia.

Spektrum przytoczonych w książce przedsięwzięć, mnogość perspektyw i wyzierająca prawda, pozbawiona znanej nam telewizyjnej otoczki, to kilka z wielu powodów, dla których warto sięgnąć po „Zbrodnie prawie doskonałe”. To cykl znakomicie napisanych reportaży śledczych, które od taniej sensacji wolą rzetelną i dokładną analizę każdego przypadku. Zwycięstwa są tu pojedyncze, za to zderzenia z niezłomną materią częste. Policjanci przypominają tu ostatnich sprawiedliwych, którzy robią co mogą i próbują nie zatracić się w swoich dociekaniach. Iza Michalewicz pokazała, że rzeczywistość jest o wiele bardziej złożona i atrakcyjna od fikcji. Cieszy to tym bardziej, że ciąg dalszy ma wkrótce nastąpić i jeśli utrzyma poziom tego otwarcia z pewnością nie będzie można tego przegapić.

Patryk Rzemyszkiewicz