Z wcześniejszych powieści Javiera Cercasa wiemy już, że jest on mistrzem kompozycji. "Anatomia chwili" to bez dwóch zdań arcydzieło pod względem architektury powieściowej. Na zamknięcie w jednym wydarzeniu całych dziejów powojennej Hiszpanii (przy czym nie mam na myśli II wojny światowej, lecz wojnę domową 1936-1939) – i to z uwzględnieniem całej symetrii zachodzącej między antagonistycznymi obozami – był w stanie sobie pozwolić tylko ktoś, kto odznacza się nie lada pisarskim kunsztem.

"Terra Alta" to znacznie skromniejsze przedsięwzięcie literackie, nie stawia ono sobie tak wygórowanych wymagań, na dobrą sprawę – przy powierzchownej lekturze – mogłoby trafić na półkę z literaturą kryminalną. I ono jednak uderza klarownością narracyjną. Ta najnowsza powieść Javiera Cercasa to czasowy przekładaniec. Składa się ona z dziesięciu rozdziałów obejmujących naprzemiennie dwa dukty czasowe – rozdziały nieparzyste to teraźniejszość śledztwa, a – parzyste to przeszłość agenta Melchiora Marina,, właściwie od jego urodzenia po wczesny niedzielny poranek, w który odebrał on zgłoszenie o zabójstwie bogatego miejscowego przedsiębiorcy i jego żony. Rozdziały te zostały zgrabnie ujęte w dwie części – pierwsza to niemal protokół z postępowania policji – jak najbardziej zgodnego z procedurą – w pierwszych godzinach i dniach po zgłoszeniu zbrodni, a druga to równie drobiazgowy zapis z działań głównego bohatera, w dużej mierze podejmowanych na bakier z prawem, po umorzeniu śledztwa przez jego zwierzchników z braku pomysłu na jego kontynuowanie.

Taka dwuczęściowa kompozycja jest efektem amputacji, jakiej został poddany cały środek, a więc to, co zwykło wypełniać powieść kryminalną, która nie broni się przed takim zakwalifikowaniem: chodzi tu o wszystkie te gry z czytelnikiem ścigającym się z powieściowymi śledczymi w odpowiedzi na pytanie, kto i dlaczego zabił. To ważny sygnał, że "Terra Alta" przypomina powieść kryminalną tylko przez przypadek. Można powiedzieć, że w ujęciu Javiera Cercasa każda rzeczywistość, w której przeszłość ciąży nad teraźniejszością, zawiera w sobie motywy potencjalnej zbrodni. Nic dziwnego, że największy ciężar w jego najnowszej powieści posiadają wydarzenia sięgające wojny domowej i z pierwszych lat po niej. Chyba więc nikt nie uzna tego za spoiling, gdy potwierdzę, że i tym razem pogoń za zbrodniarzem okaże się gonitwą za duchami krwawej przeszłości. To stała sygnatura tej twórczości. Podobnie jak respekt dla faktów historycznych – bohaterowie Cercasa nie żyją w świecie wypełnionym hollywoodzkimi dekoracjami, ale we współczesnej Hiszpanii, borykającej się z ruchami separatystycznymi i islamistycznymi atakami terrorystycznymi. Bardzo ciekawe są dyskusje o literaturze, jakie prowadzą – miło spotkać agenta policji, który ma zwyczaj czytać na głos "Nędzników" Victora Hugo.

Z wcześniejszych powieści Javiera Cercasa wiemy już, że jest on mistrzem kompozycji. "Anatomia chwili" to bez dwóch zdań arcydzieło pod względem architektury powieściowej. Na zamknięcie w jednym wydarzeniu całych dziejów powojennej Hiszpanii (przy czym nie mam na myśli II wojny światowej, lecz wojnę domową 1936-1939) – i to z uwzględnieniem całej symetrii zachodzącej między...