Kiedyś jeden fotograf powiedział mi, że aby oddać piękno i prawdę tkwiącą w modelu, trzeba mieć z nim bliskie relacje. Ta prawda jak najbardziej sprawdzała się w przypadku Tamary Łempickiej.

Historię właściwie jednego z jej romansów poznajemy z perspektywy kochanki, modela, muzy – pięknej Rafaeli Fano. Młoda Amerykanka ma zaledwie siedemnaście lat, kiedy w Lasku Bulońskim zaczepia ją słynna już wówczas malarka z zielonego bugatti. Przyjmuje ofertę pozowania, od której zaczyna się jej fascynacja a potem miłość do Tamary. Madame de Łempicka zaś, podczas tego okresu, tworzy jedne ze swych najsłynniejszych dzieł.

Tak pokrótce można streścić fabułę książki, zostawiając szczegóły czytelnikowi. A szczegóły te w dużej mierze dotyczą raczej Rafaeli niż Tamary. Mniemam, iż autorka założyła, że poprzez uczucie młodej modelki, odkryjemy prawdziwą malarkę i jej epokę. Pomysł jak najbardziej ciekawy, ale odnoszę jednak wrażenie, że jej zamiary, delikatnie mówiąc, się nie powiodły. Portret odmalowany przez Ellis Avery wydał mi się płaski, niespójny, monotonny. Niewiele dowiadujemy się z niego o samej Tamarze, malarka została wręcz zarysowana kilkoma grubymi kreskami, które na zmianę, uporczywie wyłaniają się z co drugiego rozdziału. Na głębię, na podszewkę nie starczyło już miejsca. Nie uratowała tej książki nawet ostatnia część - podsumowanie napisane już z perspektywy artystki.

Wydarzenia są raczej przewidywalne, choć kierunek, do którego zmierzają, nie jest dla mnie do końca jasny. Oczekiwałam portretu malarki z krwi i kości, lub chociaż przenikliwej relacji z kluczowego fragmentu jej życia, osadzonego w jakimś kontekście, a dostałam bardziej historię Rafaeli, nad wyraz dojrzałej i dorosłej jak na swoje 17 lat, przez którą niestety nie prześwituje nic, co mogłoby przykuć moją uwagę, o wzbudzeniu zachwytu nie mówiąc.

Obu postaciom brakowało jakiegoś grubego pnia, wokół którego mogłyby się owinąć detale ich charakteru i charakteru epoki. Brakowało też gruntu, jakichś ścian, krajobrazów. Otrzymaliśmy za to rozsypane puzzle, na dodatek z kilku różnych pudełek. I w efekcie, obraz z tych klocków też wyszedł raczej nieskładny.

Gdzieś tam mówi się o kryzysie, którego jednak w powieści niewiele faktów potwierdza. Czytamy wzmianki o strojach Channel, jest kilka nazwisk artystów, które są raczej papierową dekoracją niż wiarygodnym tłem. Odnosi się wrażenie, że poza Łempicką w epoce Art Deco nie ma nikogo godnego uwagi. Duch tamtych czasów nie przeszedł się nawet po stronach książki. A szkoda.

To mogła być naprawdę dobra książka. Gdyby zamiast na nudnych intrygach wokół portretu Rafaeli, skupić się bardziej na malarce, ale nie tylko tej w łóżku i w pracowni, ale na tej będącej emigrantką, rozwódką, cyniczną uwodzicielką, utalentowaną artystką, żyjącą pośród wielu innych i w jakże ciekawej epoce. Gdyby tak tchnąć w nią życie, pozwolić jej myśleć i mówić, gdyby tak obdarzyć ją mięsem i ciałem, z którego wyłoniłby się talent, moglibyśmy podziwiać nie tylko jej obrazy, ale również akt tworzenia. Gdyby tak autorka umiała zasiać w nas kilka faktów, które przykułyby nas do stron, zamiast rozrzucać je niczym dmuchawce, które bezskutecznie próbujemy złapać, żeby po lekturze zostało nam chociaż coś w garści. Gdybyśmy tak mieli chociaż jakiś grunt i krajobraz...

Niestety otrzymaliśmy poprawnie napisane czytadło, w którym uwieść ma nas samo nazwisko i homoseksualny seks. Trochę za mało, by zachwycać. Ale na wakacje w sam raz.

Monika Stocka