Polskie drogi do wolności były kręte i wyboiste. Czasy PRL - u to okres uzależnienia od ZSRR, brak prawdziwej demokracji i ciężkie warunki życia, które były przyczyną protestów społeczeństw rządzonych przez komunistów. Jednocześnie dla wielu Polaków jest to czas związany z ich młodością, radością z zakończenia II wojny światowej i próbami ułożenia sobie życia na nowo. W powoli odbudowywanym kraju, wśród ludzi, którzy mieli marzenia, nadzieje i zapał do pracy.
Tak się złożyło, że ostatnio miałam okazję powrócić do lat słusznie minionych za sprawą książek, których autorzy umieszczali fabułę w trudnych czasach stalinizmu i komunizmu w Polsce. Jedną z nich jest "Orzeł w cierniowej koronie" Andrzeja Paradowskiego.
Można powiedzieć, że jest to skondensowana historia Polski i narodu polskiego uformowana w powieść historyczną z wątkami kryminalnymi i przebiegłą intrygą. Dzięki temu autorowi udało się przekazać czytelnikowi rzeczywistość powojenną i meandry dróg prowadzących do obalenia komunizmu w Polsce.
Pretekstem do opowiedzenia historii w oryginalny sposób jest życie głównego bohatera, polskiego inteligenta, który wyemigrował do Szwecji i odwiedził Polskę po dokonanych przeobrażeniach ustrojowych przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Paweł, syn lekarza wspomina dzieciństwo, lata młodości i czasy studenckie spędzone na ziemiach polskich. Najpierw w okupowanym przez Sowietów Lwowie, później w jednym z miasteczek na Dolnym Śląsku.
Wspomnienia zostają wywołane podczas pogrzebu jednego z prominentnych działaczy stalinowskich. Paweł, za sprawą przypadku, uczestniczy w uroczystości, na którą przybyli wiekowi przedstawiciele dawnego porządku, towarzysze zmarłego Anatola Lipczenki. Kontakt z nimi to ostatnia rzecz, której pragnąłby lekarz i profesor interny z uniwersytetu w Uppsali.
Powieść ma formę retrospekcji. Główny bohater przedstawia osobiste wspomnienia i koleje losu własnej rodziny, jednocześnie odnosi się do wydarzeń przełomowych w historii Polski, opatrując je osobistym komentarzem. Chwilami opowieść przybiera ton wykładu historycznego, na przykład przeznaczonego dla szwedzkiego kolegi, któremu Paweł tłumaczy zawiłości przeszłości Polski sięgając wstecz, aż do czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jednak jest to zrównoważone tajemniczym zabójstwem dokonanym przez jednego z funkcjonariuszy służb specjalnych w powojennej Polsce i sensacyjną opowieścią o ostatnich latach życia Włodzimierza Iljicza Lenina.
"Orzeł w cierniowej koronie" to powieść, która jest ciekawym spojrzeniem na powojenne losy Polaków, którym przyszło żyć w latach zniewolenia, represji i uciążliwej inwigilacji. W pewnym sensie są to migawki na temat codzienności mieszkańców PRL-u, szkolnictwa, uczestnictwa w obowiązkowych pochodach pierwszomajowych, akcji "wykopki" i słynnej uroczystości, zorganizowanej w powojennym Szczecinie w kwietniu 1946 roku - "Trzymamy straż nad Odrą", w której postanowiono "ukarać" harcerzy za niestosowne zachowanie.
Ponadto w książce możemy natknąć się na przykłady humoru żywego wśród obywateli polskich opowiadających sobie dowcipy na temat bratniego ZSRR. Opowiadane w gronie zaufanych słuchaczy, z narażeniem na donos do bezpieki, stanowiły sposób na przetrwanie w szarym świecie stałych niedoborów epoki socjalizmu. Jak choćby w przypadku pewnej grupki sowieckich żołnierzy, których odwiedziła komisja kontroli sanitarnej i zapytała o sposób oczyszczania wody do picia.

"Najpierw wodę gotujemy, potem filtrujemy i na wszelki wypadek wylewamy. Aby zabezpieczyć się całkowicie, pijemy tylko gorzałkę".
Interesującym fragmentem powieści są wspomnienia głównego bohatera związane z dzieciństwem spędzonym w jednej z małopolskich wsi. Udział w pracach polowych, np. młócka zboża, świniobicie, pieczenie chleba czy wielkanocny folklor.
Nie zabrakło w książce Andrzeja Paradowskiego także exodusu Polaków ku Ziemiom Odzyskanym, przejmowania poniemieckiego mienia, okrutnej działalności NKWD w zajmowanych przez Armię Czerwoną miastach i wsiach.
"Orzeł w cierniowej koronie" jest podróżą do przeszłości. Dla osób, które pamiętają jeszcze swą młodość spędzoną w czasach PRL-u może być okazją do wspomnień wzbogaconych nutą sentymentu. Dla młodszych to całkiem dobra lekcja historii, którą czyta się płynnie i z zainteresowaniem.

Polskie drogi do wolności były kręte i wyboiste. Czasy PRL - u to okres uzależnienia od ZSRR, brak prawdziwej demokracji i ciężkie warunki życia, które były przyczyną protestów społeczeństw rządzonych przez komunistów. Jednocześnie dla wielu Polaków jest to czas związany z ich młodością, radością z zakończenia II wojny światowej i próbami ułożenia sobie życia na nowo. W...