Edmund White zabierając się za pisanie powieści, której bohaterem jest Stephen Crane, amerykański pisarz XIX wieku, miał, jak to sam ujął, spore pole do popisu i wyobraźni, pisząc w posłowiu, że jest to gratka dla powieściopisarza. White opisuje powieść w powieści, tym samym cała historia staje się pełniejsza i ciekawsza.

Stephen Crane, dogorywający autor, mający na swoim koncie już wiele powieści i twórczych dokonań, wyrusza w swoją ostatnią podróż. Pisarz-suchotnik zdając sobie sprawę, że klinika, do której jedzie ze swoją żoną Corą, jest prawdopodobnie ostatnim miejscem, jakie będzie mu dane zobaczyć, zaczyna snuć opowieść, która staje się swoistą ucieczką przed klęską zapomnienia. Chorujący pisarz wraca wspomnieniami do nowojorskich uliczek, barów i klubów, w których spotykały się „Marysieńki” i „Niuniuchny”, czyli chłopcy sprzedający swój urok osobisty i wdzięki ciała. To tam poznaje Eliotta, urokliwego chłopca, który staje się impulsem do zawiązania opowieści. Crane nie gustuje w mężczyznach, ale Eliott jest dla niego ciekawym tematem powieściowym, krok po kroku poznaje miejsca, sposób życia i myślenia nastoletniej męskiej prostytutki, robiąc skrupulatne notatki w swoim notesiku.

Wydaje się, że powieść z góry skazana jest na niepowodzenie, żaden szanujący się pisarz nie zabiera się za takie obsceniczne tematy. Pracę nad tą powieścią odradzają mu wszyscy zaprzyjaźnieni pisarze, mimo to Stephen Crane usilnie prosi swoją małżonkę o zapisywanie jego słów, gdyż sam nie jest już w stanie usiąść za maszyną. I tak rozpoczyna się pisarska wędrówka, po wspomnieniach i skojarzeniach łączących się z Eliottem i Nowym Jorkiem. Nowojorska opowieść urywa się co chwilę, by przejść do teraźniejszości, by ukazać świat choroby Crane’a, w którym dialogi z przyjaciółmi i małżonką są przeplatane długimi fazami snu i niemocy twórczej. Czytelnik błądzi podobnie jak twórca Eliottowej opowieści, żyje w dwóch rzeczywistościach i sam zastanawia się, w którym to świecie pisarz wolałby żyć.

Eliott – „malowany chłopak” był dla Crane’a zdumiewająco ciekawy: Nie mogłem oprzeć się wrażeniu, że nie jest jakimś kolejnym chłopcem, ale chłopczynką należącą do trzeciej płci. Eliott w ciągu dnia odwiedzał zamożnych mężczyzn, a w wieczorami sprzedawał gazety, godząc to wyśmienicie z drobnymi kradzieżami, w które często był zamieszany. Poznanie na swej drodze Theodore’a Kocha, „statecznego małżonka” stabilizuje nieco życie chłopca. Theodore – gruby bankowiec z Nowego Jorku z dwójką dzieci i kochającą (acz niekoniecznie) żoną, zakochuje się bez pamięci w chudym i drobnym ciele chłopca. Opłaca jego mieszkanie i kupuje mu różne drobiazgi. Sielankowe spoglądanie na nagiego Eliotta nie może trwać jednak wiecznie, a powieść trzeba zakończyć w odpowiedni sposób. Wspólne życie mężczyzny po czterdziestce i szesnastoletniego chłopaka powoli zaczyna się komplikować, a prowodyrem zmian jest włoski rzeźbiarz... Razem ze Stephenem Crane’em, pisanie powieści i rozwijającą się akcję przeżywa jego małżonka. Powieść staje się niemal kryminalna, z wątkiem detektywistycznym, z kłopotami Theodore’a, pożarem kamienicy i groźbami tajemniczego Presto.

Edmund White prowadząc czytelnika do ostatnich stron maszynopisu, doskonale buduje napięcie. Zakończenie powieści sprawiło, że otworzyłem usta w gniewie i głośno przekląłem...

Grzegorz Śmiałek

Cytaty za: „Hotel de Dream”, Edmund White, Biuro Literackie, Wrocław 2012.