Na początku chciałbym zaznaczyć, że uważam się za fana twórczości M. Hellera oraz J. Życińskiego. Heller jest moim zdaniem jednym z najlepszych „poważnych” popularyzatorów nauki i filozofii na polskim rynku wydawniczym. Obaj autorzy bywają wymagający, ale dają czytelnikowi wiele w zamian. Z tego powodu chętnie sięgnąłem po ich kolejną książkę, licząc na interesującą refleksję filozoficzną nad współczesną biologią, tym bardziej, że temat wydaje się niedowartościowany w literaturze popularnonaukowej.

Z wielką przykrością muszę jednak stwierdzić, że książka „Dylematy ewolucji” okazała się wielkim rozczarowaniem. To zdecydowanie najgorsza pozycja w znanej mi części dorobku obu autorów. Zdaje się, że profesorowie ulegając pokusie redukcjonizmu metodologicznego wyszli daleko poza swój obszar kompetencji (fizyka) i próbowali formułować krytyczne myśli tam, gdzie – stwierdzam to z przykrością – w gruncie rzeczy nie mieli zbyt wiele do powiedzenia (biologia). Jest to tym bardziej ironiczne, że w innych pozycjach swojego dorobku formułowali przekaz antyredukcjonistyczny (Heller, Życiński: „Wszechświat: maszyna czy myśl”). Zarzut powyższy w mniejszym stopniu dotyczy M. Hellera, gdyż rzadko wykraczał on poza bezpieczny dla siebie obszar kosmologii. Nie byłoby w tym oczywiście nic złego, gdyby nie to, że tematyka została z konieczności potraktowana bardzo powierzchownie. Autor rozwija te zagadnienia i poświęca im należytą uwagę w innych swoich książkach.

J. Życiński snuł natomiast bardzo mętne rozważania, które, nawet biorąc pod uwagę datę pierwszego wydania książki, trudno jest traktować, jako odnoszące się do problemów współczesnego ewolucjonizmu. Bo czy naprawdę pomysły XIX-wiecznych proponentów darwinizmu, według których porządek społeczny należy wyprowadzić z teorii ewolucji biologicznej są dylematem dla współczesnej biologii? Czy poglądy religijne Darwina są dla współczesnych biologów czymkolwiek więcej, niż historyczną ciekawostką? Czy podnoszenie przez Haeckla ewolucjonizmu do rangi religii dla oświeconych ma jakiekolwiek znaczenie w dniu dzisiejszym? Nie znajdziemy tutaj omówienia problemów metodologicznych biologii ewolucyjnej jako nauki empirycznej ani próby filozoficznej interpretacji jej dokonań. Z przykrością (raz jeszcze) muszę stwierdzić, że wiedza autora na temat ewolucjonizmu zdaje się być mocno niedzisiejsza i ograniczona raczej do już przebrzmiałych kontrowersji wokółewolucyjnych.

Ukoronowaniem powyższego stylu jest przedstawiony przez Życińskiego w zakończeniu zarzut, jakoby w porównaniu do – a jakże – fizyki biologia była dyscypliną zacofaną metodologicznie i odwołującą się do XIX-wiecznych schematów myślenia. Ironią losu pozostaje fakt, że ponad 20 lat po napisaniu tych słów to w kierunku niektórych działów nowoczesnej fizyki teoretycznej kieruje się zarzut zbaczania z poprawnego toru metodologicznego (vide: S. Hossenfelder: „Zagubione w matematyce. Fizyka w pułapce piękna”, M. Heller: „Nieskończenie wiele wszechświatów”).

Rozdziały moim zdaniem autentycznie warte uwagi to ten poświęcony historii ruchów antyewolucyjnych oraz, napisane już przez innych autorów i dodane do nowego wydania, dwa końcowe działy poświęcone ewolucyjnemu wyjaśnieniu zjawisk altruistycznych oraz powstaniu psychologii ewolucyjnej.

Podsumowując, nie mogę niestety polecić książki osobom zainteresowanym problemami współczesnego ewolucjonizmu. Znacznie lepiej jest sięgnąć po książki innych autorów, choćby tego nieszczęsnego Dawkinsa, któremu zarzucić można wiele i do którego J. Życiński odnosi się z otwartą niechęcią, a który na ewolucji zna się jednak doskonale.

Na początku chciałbym zaznaczyć, że uważam się za fana twórczości M. Hellera oraz J. Życińskiego. Heller jest moim zdaniem jednym z najlepszych „poważnych” popularyzatorów nauki i filozofii na polskim rynku wydawniczym. Obaj autorzy bywają wymagający, ale dają czytelnikowi wiele w zamian. Z tego powodu chętnie sięgnąłem po ich kolejną książkę, licząc na interesującą...