Cztery "upadłe" miasta, z których o jednym nigdy nie słyszałam. Autorka na ich przykładzie opowiada historię urbanizacji trochę inną, niż ta, do której jesteśmy przyzwyczajeni. Kwestionuje tracycyjne, zachodniocentryczne teorie, wywodzące się z epoki kolonializmu, przykładające do wszystkiego naszą europejską miarę i wskazujące na to, że rozwój miasta jest zawsze linearny, tzn. w kierunku rozrastania się, coraz większej hierarchiczności i uprzemysłowienia (a zatem jeśli jakieś miasto się tym nie cechowało, to widocznie dlatego, że jego mieszkańcy byli "zbyt zacofani"). Innymi słowy, że wszędzie jest tak, jak u nas. Że to my jesteśmy "cywilizowani", a inni nie. Mało tego, nie jest nawet prawdą to, że w mieście zawsze istnieje jakaś gospodarka i handel. Np.

"(...) zachodni uczeni nie rozumieli na czym polegaja zasady sukcesji w państwach Azji Południowo-Wschodniej. Historycy z Europy niejako z góry zakładali, że "wlaściwym" porządkiem jest dziedziczenie korony przez synów albo braci zmarłego władcy, więc całkiem im umkneło, że taka rodowa sukcesja była w Angkorze wyjątkiem potwierdzającym zgoła inną regułę".

Newitz rozważa też różnorodne przyczyny upadku miast: kataklizmy naturalne, ale też polityka, epidemie, niepokoje społeczne, a nawet kwestie religijne. Wskazuje, że to wszystko może być bardzo płynne i ze sobą powiązane - rzadko zdarza się, że przyczyna jest tylko jedna (i nagła, jak w Pompejach), jak w przypadku każdej katastrofy, przeważnie jest to łańcuch wydarzeń. My ludzie lubimy budować sobie proste teorie, także dotyczące przeszłości, o której niewiele wiemy, odrzucać to, co nam nie pasuje do obrazka, i to mimo tego, że życie na każdym kroku dostarcza nam dowodów, że to wszystko nie jest wcale czarno-białe. Książka prezentuje zatem nowoczesne podejście do archeologii, uwzględniające ludzką różnorodność, co bardzo mi się podobało. Autorka by to pokazać rozmawia z wielu współczesnymi archeologami. Zawarto tu m.in. krytykę popularnego "Upadku" Jareda Diamonda. Nie jest dla mnie minusem to, że naukowcy o wiele rzeczy się jeszcze spierają - to świadczy o tym, że tematyka ta "żyje" i się rozwija, reagując na współczesne przemiany. A czy w ogóle możliwe jest nabycie pewności i niezbitych dowodów, co do wydarzeń, które miały miejsce tak dawno temu i zostały nam tylko po nich nędzne resztki?

Nie jestem jednak przekonana do tezy końcowej, że opuszczenie miasta i rozproszenie się jego ludności, niekoniecznie oznacza jego upadek - to czym w takim układzie jest? Owszem, niekoniecznie jest to upadek społeczności, która może się przenieść w inne miejsce (np. ze wzgledów środowiskowych), ale dla miasta oznacza collaps. Snucie futurystycznej wizji, że może nasze miasta upadną, ale my przetrwamy tak czy inaczej, też jest dla mnie taką "opowieścią dziwnej treści". Może wydawać się logiczne, że w obliczu zmian klimatycznych ludzie raczej będą uciekać z miast, ale liczni naukowcy są zdania, że ludzie raczej będą się w miastach skupiać z uwagi na to, że życie w mieście jest oszczędniejsze - i dla jednostek, i dla planety. Tym bardziej, że dziś już przecież mało kto jest w stanie przetrwać sam, z własnych płodów ziemi - no nie mamy tych umiejętności po prostu. Fakt, że "nigdy nie doszło do cywilizacyjnej zapaści, z której nie byłoby powrotu" jest typowym błędem poznawczym jeśli chodzi o prognozowanie przyszłości - to, że coś jeszcze nie miało miejsca, nie znaczy, że się nie może zdarzyć, zwłaszcza że historia naszego gatunku to naprawdę jest niewiele czasu. Więc nie przekonują mnie hasła, że "ludzie sobie poradzą". Może i tak, lecz dla naszej cywilizacji to będzie upadek.

Tak czy inaczej, ciekawa pozycja dla osób interesujących się archeologią i antropologią.

Cztery "upadłe" miasta, z których o jednym nigdy nie słyszałam. Autorka na ich przykładzie opowiada historię urbanizacji trochę inną, niż ta, do której jesteśmy przyzwyczajeni. Kwestionuje tracycyjne, zachodniocentryczne teorie, wywodzące się z epoki kolonializmu, przykładające do wszystkiego naszą europejską miarę i wskazujące na to, że rozwój miasta jest zawsze linearny,...