Zdarzają się utwory literackie, które trafiają do historii. Niektóre nawet stają się źródłem nazw pewnych okresów, jak choćby "Przedwiośnie". Ale to, że tak ważną książką stała się niedługa powieść romantyczna daje do myślenia. Ludzie przeżywają rozterki sercowe, zawody miłosne ale także dzielą radości, kopią pod sobą dołki i robią świństewka, chorują i zdrowieją. A w tle trwa jakaś walka o plan produkcji obrabiarek i o mieszkania dla pracowników. Pojawiają się nawet dalekie echa procesu lekarzy kremlowskich, ale ciche.
No i co w tym wielkiego? Przecież to nawet nie jest szczególnie dobra powieść...

Ale chyba właśnie w tym sprawa, że to nie byłaby ważna powieść DZIŚ ale była niezwykle ważna WTEDY. Poczytałem trochę wypowiedzi polskich pisarzy i recenzentów pisanych zaraz po jej wydaniu (marzec 1955 roku) i widać niezwykłą konsternację. Czołowy radziecki pisarz napisał romansidło? O co tu chodzi? Generalnie następuje krytyka z pozycji socrealizmu: przecież ta powieść nikogo nie zmobilizuje do walki o wykonanie planu! Przecież w tej powieści uczciwy komunista wcale nie odnosi sukcesu (przynajmniej nie od razu) a pseudo-artysta odwalający socrealistyczną sztampę ciągnie z niej masę kasy.

Ciekawa sprawa wyszła przy okazji z moich poszukiwań: socrealizm, przynajmniej w polskiej literaturze nie odniósł skutku a to dlatego, że... po prostu nikt go nie chciał czytać. W bibliotekach ludzie szukali właśnie takich - często przedwojennych - romansideł a omijali z daleka zaangażowane utwory nawet niezłych pisarzy. Co zresztą daje mi do myślenia na temat możliwej skuteczności nasilonej ofensywy narodowej polityki historycznej.

Odwilż w Polsce następowała o wiele wolniej niż w ZSRR ale kiedy już nastąpiła to rozpaliła się wielkim żarem, którego starczyło raptem na kilkanaście miesięcy.

Zdarzają się utwory literackie, które trafiają do historii. Niektóre nawet stają się źródłem nazw pewnych okresów, jak choćby "Przedwiośnie". Ale to, że tak ważną książką stała się niedługa powieść romantyczna daje do myślenia. Ludzie przeżywają rozterki sercowe, zawody miłosne ale także dzielą radości, kopią pod sobą dołki i robią świństewka, chorują i zdrowieją. A w tle...

Lekka do przeczytania. Szybko się czyta bo akcja rozgrywa się cały czas.

Lekka do przeczytania. Szybko się czyta bo akcja rozgrywa się cały czas.

Ilja Erenburg na początku był przeciwnikiem bolszewików. Do czasu, gdy okazało się, że ich reżim wygrał wojnę domową w Rosji. Wtedy "nawrócił się" na bolszewizm. Mało tego, stał się jego żarliwym wyznawcą. Jak pisze Wiktor Suworow, Erenburg "chciał, żeby jego książki wychodziły w dużych nakładach, chciał mieć dużo pieniędzy i wygodnie żyć. Tymczasem pozostanie antykomunistycznym emigrantem skazywało go na nędzę na paryskim bruku". Erenburg gorliwie tuszował bolszewickie zbrodnie. Wypisywał koszmarne bzdury o tym, jak to wspaniale żyją obywatele Sowietów, podczas gdy mieszkańcy krajów kapitalistycznych cierpią nędzę i wyzysk. Mało mu było podlizywania się Stalinowi. Erenburg upadł tak nisko, że znalazł się w osławionej komisji Burdenki, która stawała na głowie, by winą za zbrodnię w Katyniu obarczyć Niemców.
Jak na osobnika bez kręgosłupa przystało, Erenburg we właściwym czasie przepoczwarzył się w antystalinistę. Na polecenie Chruszczowa wysmarował niniejszą książkę. "Odwilż" powstała w 1956 - tym samym roku, w którym Chruszczow zaczął "demaskować" zbrodnie Stalina. Dodajmy, zbrodnie, w których Chruszczow sam gorliwie uczestniczył. Rzecz jasna, później obaj o tym "zapomnieli". A wszystko po to, by ratować ubabrany wizerunek "Kraju Rad", gdy już nie dało się ukrywać wszystkich potworności popełnionych przez sowiecki reżim.
Erenburg - choć nie był intelektualistą, a jedynie cwaniakiem z maszyną do pisania - lubił stroić się w intelektualne szaty i udawać lekki dystans wobec przywódców partii. Oczywiście na tyle, na ile partia mu pozwoliła. Zresztą może i robił to nie z własnej inicjatywy, a za sugestią innego cwaniaka - Chruszczowa. Biorąc pod uwagę niewolniczą służalczość Erenburga wobec partyjnego betonu, jaką ocenę można dać jego twórczości? No właśnie, najniższą możliwą, podobnie jak i innym śniętym rybom zawsze płynącym z prądem. Obok Erenburga wymieniłbym tu Gorkiego, Rybakowa, Aleksego Tołstoja i jeszcze paru innych.

Ilja Erenburg na początku był przeciwnikiem bolszewików. Do czasu, gdy okazało się, że ich reżim wygrał wojnę domową w Rosji. Wtedy "nawrócił się" na bolszewizm. Mało tego, stał się jego żarliwym wyznawcą. Jak pisze Wiktor Suworow, Erenburg "chciał, żeby jego książki wychodziły w dużych nakładach, chciał mieć dużo pieniędzy i wygodnie żyć. Tymczasem pozostanie...

Tytuł powieści stał się nazwą okresu odwrotu od kultu jednostki w ZSRR po śmierci Stalina, ale jest to przede wszystkim powieść o miłości.

Tytuł powieści stał się nazwą okresu odwrotu od kultu jednostki w ZSRR po śmierci Stalina, ale jest to przede wszystkim powieść o miłości.