Trochę się bałem czytając o czym myśli główna bohaterka. Myślę, że nie jest to łatwa książka, warto dla zobaczenia innego myślenia, ale trzeba mieć siłę.

Trochę się bałem czytając o czym myśli główna bohaterka. Myślę, że nie jest to łatwa książka, warto dla zobaczenia innego myślenia, ale trzeba mieć siłę.

Czuliście się kiedyś tak, że chcieliście wejść do szafy, skrzyni, pod łóżko i na jakiś czas zniknąć, by nie musieć przejmować się życiem? Co innego jednak schować się tam na chwilę, a zamieszkać na dłużej. Po pierwszych opisach powieści Terezy Semotamovej sądziłem, że główna bohaterka zamknie się w tytułowej szafie i nigdzie się stamtąd nie będzie ruszać, co w jakiś sposób mnie pociągało fabularnie. Pomysł na tę historię okazał się inny, ale nie mniej interesujący.

W szafie opowiada historię młodej kobiety, która staje przed przytłaczającą możliwością zdefiniowania się na nowo. Możemy się przekonać na jej przykładzie, jak trudne potrafi to być, kiedy jesteśmy po zakończeniu związku, którego nie nazwalibyśmy zdrowym, wracamy do środowiska narzucającego nam pewne wytarte rozwiązania i znoszone maski, gdzie model życia wydaje się określony już dawno, wystarczy się dostosować. Problem pojawia się, gdy nie chcemy iść tak samo, jak pozostali, bo już sama myśl o tym odbiera wszelkie siły. Praca, która ma się wiązać jedynie z zarabianiem pieniędzy, które pozwolą na konsumpcję i opłacenie mieszkania, które bohaterka najlepiej, gdyby dzieliła z mężczyzną. Czyli problem pojawia się wtedy, kiedy mamy problem z przystosowaniem się do rzeczywistości - my do niej (rzeczywistości),a ona do nas (nieprzystosowanych).

Bohaterka Semotamovej jest dla mnie rebeliantką o niezwykle pokojowym nastawieniu. Nie godzi się na to, czego wymaga od niej świat; ma dosyć opresyjnej obecności mężczyzn, którzy wiążą się z tylko z kłopotami, poczuciem winy i zaburzeniem poczucia własnej wartości. Szafa wyrzucona na ulicę przez jej siostrę staje się dla protagonistki prowizorką schronienia przed przemocą świata - trochę jak domek na drzewie, baza, tylko z tą różnicą, że to już nie jest zabawa, a chociaż zawsze można skorzystać z toalety w sklepie u znajomego Wietnamczyka albo wpaść na obiad do rodziców, musisz liczyć na siebie, coś wykombinować, przetrwać.

Semotamová stworzyła powieść pełną specyficznego humoru, groteskowego i zabarwionego smutkiem. Jeśli miałbym określić swoje wrażenie z lektury jednym słowem, powiedziałbym, że było bardzo czesko – nie tylko dlatego, że akcja toczy się w Pradze. Główna bohaterka przypominała mi narratorkę z powieści Doroty Kotas Pustostany – pod pewnymi względami obie zmagały się z podobnymi problemami. Co się z tym wiąże, trudno przewidzieć działania protagonistki W szafie - działa w sposób, który może wydać się irracjonalny, ale zgodny z jej systemem wartości.

Powieść Czeszki okazała się interesująca nie tylko pod względem fabularnym, ale także formalnym – czytelniczo wymagała skupienia z uwagi na sporo retrospekcji oraz wizji sennych/snów na jawie bohaterki, które gładko mieszają się z nurtem akcji. Zaimponowało mi, jak wiele Semotamová zawarła w tekście odniesień do klasycznych dzieł z literatury powszechnej i przede wszystkim czeskiej; bardzo przydatne okazały się objaśnienia na końcu książki. Słowa uznania należą się także autorce przekładu, Annie Wanik, która zadbała o to, by nic nie uleciało w tłumaczeniu.

Czuliście się kiedyś tak, że chcieliście wejść do szafy, skrzyni, pod łóżko i na jakiś czas zniknąć, by nie musieć przejmować się życiem? Co innego jednak schować się tam na chwilę, a zamieszkać na dłużej. Po pierwszych opisach powieści Terezy Semotamovej sądziłem, że główna bohaterka zamknie się w tytułowej szafie i nigdzie się stamtąd nie będzie ruszać, co w jakiś sposób...

„Pró­bu­ję się roz­luź­nić i nie my­śleć o tym, gdzie je­stem, kim je­stem, co bę­dzie i czego nie bę­dzie, a co mia­ło­by być.“

Bohaterka Terezy Semotamovej wróciła do kraju z powodów, których nikomu nie przedstawiła. Uciekała od pytań, a odpowiedzi obiecywała na przyszłość. Nie mając własnego mieszkania zdecydowała się zamieszkać w starej szafie, jako że bezdomność wydawała się przyjemniejsza niż przebywanie u przyjaciółki, która starała się o dziecko. Nie chcąc być dla nikogo ciężarem utknęła w lawinie kłamstw, z których najwygodniej było już się nie wyplątać. Ale nie planowała zawieść bliskich i nie chciała przyznać się przed samą sobą, jak zła jest jej sytuacja. Bez domu, bez pracy i bez planów na przyszłość.

„W szafie“ to groteskowa tragikomedia o trzydziestolatce, która nie radzi sobie z „dorosłym“ życiem. Ucieka przed tym, co trudne i bolesne, ale jednocześnie zmusza samą siebie do tkwienia w ekstremalnej sytuacji. Prześladuje ją przeszłość oraz przyszłość, więc niepewna teraźniejszość wydaje się być momentem na złapanie oddechu. Tyle że z czasem nic nie staje się łatwiejsze. Szafa jest jednocześnie bunkrem oraz więzieniem. Nie przybliża jej do rozwiązania problemów, choć zmusza ją do obserwowania siebie oraz innych, co wywołuje refleksje.

Były momenty, gdy forma wydawała mi się przesadzona i zbyt chaotyczna, przez co wybijała mnie z rytmu i zmniejszała moje zaangażowanie. Były też przynajmniej dwa rozdziały, których obecności nie zrozumiałam. Tyle że sens całości wciąż uderzył we mnie mocno, więc piszę o tym jedynie po to, żebyście nie byli zdziwieni, gdy sięgnięcie po powieść. Wydaje mi się, że ja nie byłam na nią gotowa i nie do końca przypadła mi do gustu, a jednak... Liczba znaczników mówi, że znalazłam w tekście trochę pięknych oraz istotnych słów. Że powieść ta była dobra i ważna. Poruszyła temat, jaki wielokrotnie spotkałam w literaturze, ale zrobiła to w zupełnie innym stylu. To natomiast jest dużym plusem!


przekł. Anna Wanik

„Pró­bu­ję się roz­luź­nić i nie my­śleć o tym, gdzie je­stem, kim je­stem, co bę­dzie i czego nie bę­dzie, a co mia­ło­by być.“

Bohaterka Terezy Semotamovej wróciła do kraju z powodów, których nikomu nie przedstawiła. Uciekała od pytań, a odpowiedzi obiecywała na przyszłość. Nie mając własnego mieszkania zdecydowała się zamieszkać w starej szafie, jako że bezdomność...

A gdyby tak z szafy wyjąć ubrania i zamieszkać w tym drewnianym domku tylko ze sobą... A gdyby tak skryć się w zaułek, tuż za progami siosty i przyjaciół, którym na głowie dłużej spać nie sposób... A gdyby tak śnić w szafie, rozmyślać i wiersze układać w rytm poezji i cytatów wielkich i pospolitych...

Nie ma domu, nie ma mężczyzny ani pracy za granicą. Jest Ona, na chwilę ledwie wróciła i nikt nie wie, że na zawsze, że tam już tylko Trup. "W szafie" mieszkają wspomnienia, powroty do dni, które toczyły się pozornie równym torem ale uwierały straszliwie. Tamten związek był jakby to ona była meblem, psem dopisanym do pana, którego czasem denerwowała samą jej obecność. Ale wstyd przyznać, że przepadł, niech mama i siostra się nie martwią, niech wierzą, że trzydziestolatka, która zawsze była wolną duszą, chce pracować w banku a myśli przełożyć na cyferki i apaszkę w służbie klientom.

Mała książka Terezy Semotamovej jest bardzo czeska i bardzo uniwersalna. Biegają po niej przyśpiewki ludowe, czeskie opery i słowa z wielkich dzieł. Czasem autorka biegnie po Goethego albo Dostojewskiego ale wraca do Czechów. I do ukochanych ruin, które dają okruch bycia u siebie, do tańca z gołębiami nad paskudnym ogrodem, do poczucia szczęścia, gdy macha się z okien wagonu.

Życie toczy się tu tak normalnie, że właściwie nie ma o czym pisać, tylko ironicznie zdawać relację z szybkiej toalety u Wietnamczyka i zabaw z siostrzeńcami albo groteskowo bawić się sytuacją jak z kiepskiego żartu. Ale Sematomovà chce myśli, dużo myśli wrzuconych potem w sny albo niezwykłe spotkania, choćby z psem. Robi się pięknie od komentarzy, od pomieszania dawnego życia z codziennym nieujawnianiem bezdomności. Są sprawy rodzinne i przyjacielskie i jest świat, dziejący się w szafie pełnej strof, przepijanych wódką wspomnień i niechęci do mówienia o sobie.

Są tu fragmenty, że głowa boli, że złość szarpie albo śmiech głupi z niczego. Ale jest też ciepło, więź i ucieczka od i do rodziny.
Premiera do wieczornego zaczytania się na raz, z kobiecym smutkiem po marzeniach, z ucieczką od dorosłości która rozczarowała. Z przyjemnością. Warto.

Katarzyna
we współpracy recenzenckiej z Wydawnictwem Książkowe Klimaty

A gdyby tak z szafy wyjąć ubrania i zamieszkać w tym drewnianym domku tylko ze sobą... A gdyby tak skryć się w zaułek, tuż za progami siosty i przyjaciół, którym na głowie dłużej spać nie sposób... A gdyby tak śnić w szafie, rozmyślać i wiersze układać w rytm poezji i cytatów wielkich i pospolitych...

Nie ma domu, nie ma mężczyzny ani pracy za granicą. Jest Ona, na chwilę...