Powrót do Reims

Okrutna książka. Ale ta oschłość i bezwzględność działa.

Okrutna książka. Ale ta oschłość i bezwzględność działa.

Pokaż mimo to

W "Powrocie do Reims" (poza teorią Eribona na temat tego, jak radykalna francuska prawica przebiła się do mainstreamu) najciekawsze jest zobrazowanie tego jak różne mechanizmy społeczne i polityczne wpływają na sferę prywatną. Do namalowania tego pejzażu Eribon — uznany członek francuskiego środowiska akademickiego — posługuje się własnymi doświadczeniami, które poddaje socjologicznej analizie. Raczej nie jest to typowa praktyka, dlatego jest to tekst ciekawy z samych względów formalnych. Mamy do czynienia z introspekcyjnym tekstem literackim, który pretenduje do bycia introspekcyjnym tekstem naukowym. W dużym uproszczeniu, różnica między literackością a naukowością w tym przypadku polega na tym, że Żeromski napisałby, że jestem rozdartą sosną, a Eribon napisałby, że Bourdieu napisałby, że moje „ja” jest dziełem rozdartego habitusu.

Dobra, żartuję, ale ogólnie norma jest taka, że pisanie o prywatnych przeżyciach jest zarezerwowane na innego rodzaju działalność. W pracy naukowej zazwyczaj dążymy do tego by za bardzo się z niczym nie zdradzać, bo tak definiujemy profesjonalizm. Eribon zdaje się tym nie przejmować, podważa podział na publiczne i prywatne zarówno na poziomie analizy jak i na poziomie metatekstualnym. Jest przekonany, że nie ma niczego zgubnego w pisaniu o sobie samym w charakterze naukowym, wręcz przeciwnie, należy tak robić — należy wychodzić od siebie, od własnych doświadczeń i nie bawić się w kamuflaż, bo taka jest konwencja.

To odejście od kamuflażu jest w Powrocie do Reims centralnym wątkiem i niejako jest zasygnalizowane już od pierwszego zdania, w którym widzimy narrację pierwszoosobową. Wyczuwalne są w takim podejściu echa myśli jego filozoficznych idoli, Simone de Beauvoir i Michela Foucaulta: mamy mieć do czynienia z autorem, który pisze o tym, co bezpośrednio go dotyczy i co go w najwyższym stopniu angażuje.

Idea, która najbardziej mnie pociąga w Powrocie do Reims, a która przesądza o emocjonalnej sile tej książki, to akt wyznania niewygodnych prawd o samym sobie. Eribon jako paryski intelektualista-gej z dużą odwagą pisze choćby o stosunku do swojej robotniczej rodziny, homofobicznych wyborców Frontu Narodowego żyjących na prowincji. Pisze o tym, że nie ma w nim miłości dla bliskich, którzy wcale bliscy mu nie są — wręcz przeciwnie, wstydzi się ich.

Może to być wyznanie szokujące dla tych, którzy wyznają rodzinne wartości, ale Eribon wcale nie zamierza się kajać. Nie przejawia się w jego pisaniu ten rodzaj poczucia winy, który mógłby się przerodzić w pokutniczą nienawiść do samego siebie za bycie jakąś nieczułą aberracją. I, oczywiście, ma w tym rację. Widzi, że mógł zrobić więcej, by podtrzymać z rodziną kontakt (wcale nie była mu tak wroga jak mu się zawsze wydawało). Widzi, że nie myślał jasno dystansując się od swoich korzeni. Równocześnie uznaje za bezsensowne zadręczanie się tymi błędami.

W "Powrocie do Reims" Eribon niejako zachęca do pozbawienia się złudzeń o własnej autonomii. Prezentuje spojrzenie na świat, w którym podziały klasowe pełnią konstytutywną rolę w procesie wytwarzania tożsamości. Czyli czytając tę książkę nieuchronnie będziecie zastanawiali się nad tym jak wasze pochodzenie wpłynęło na to kim obecnie jesteście i jak siebie postrzegacie. Może okazać się, że nie jesteście wcale tacy rozsądni i przenikliwi jak wam się wydawało. Jest w takim myśleniu jakiś pesymizm, ale ze świadomości, że istnieją rzeczy większe od nas, od których jesteśmy zależni może też wynikać pokora, akceptacja, potencjalnie jakaś ulga. Poza tym determinizm Eribona nie można uznać za radykalny, gdyż zostawia dużo miejsca na przezwyciężenie różnych mechanizmów poprzez pracę nad sobą. Tylko najpierw trzeba zrozumieć własne i cudze słabości i przyznać się do błędów.

Eribon wraca do Reims, czyli do przeszłości i rodziny, pisząc o tym jak się od przeszłości i rodziny odciął dla własnego dobra poprzez ucieczkę z Reims. Nie brzmi to zbyt doniośle, ale w rzeczywistości wyznanie ma duże znaczenie, ponieważ zawsze pociąga za sobą jakąś zmianę. Nie wyznajemy, kiedy nie ma takiej potrzeby i kiedy nie jesteśmy na to gotowi. Wyznanie służy zdefiniowaniu siebie samego na nowo, poszerzeniu obrazu swojego „ja” o nowe spostrzeżenia, niekiedy podważające to, za kogo się uważało. To świadome osłabienie własnej pozycji i wystawienie się na ciosy — na, kpinę, krytykę i poniżenie. Dlatego "Powrót do Reims" pomimo swojej naukowości jest pracą naładowaną emocjonalnie.

Eribon za pomocą dostępnych mu narzędzi odkrywa przed nami prawdę o samym sobie; oficjalnie czyni siebie od tej prawdy zależnym, podczas gdy większość życia usiłował się od niej uwolnić. Odkrywa tę prawdę na swoich warunkach, niemniej pisze o tym, o czym pisanie przez wiele lat było dla niego zbyt niewygodne i kosztowne. Ogromnie mnie to porusza, bardziej niż chciałabym przyznać.

Więcej na kula-liryzmu.blogspot.com

W "Powrocie do Reims" (poza teorią Eribona na temat tego, jak radykalna francuska prawica przebiła się do mainstreamu) najciekawsze jest zobrazowanie tego jak różne mechanizmy społeczne i polityczne wpływają na sferę prywatną. Do namalowania tego pejzażu Eribon — uznany członek francuskiego środowiska akademickiego — posługuje się własnymi doświadczeniami, które poddaje...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Nawet starając się zrozumieć autora, trudno strawić jego uwielbienie dla marksistowskiej ideologii. Sam temat książki byłby dość ciekawy, gdyby nie zarżnięto go ciągłymi powtórzeniami oraz próbami ustwawiania wszystkiego w kontekście "walki klasowej".

Nawet starając się zrozumieć autora, trudno strawić jego uwielbienie dla marksistowskiej ideologii. Sam temat książki byłby dość ciekawy, gdyby nie zarżnięto go ciągłymi powtórzeniami oraz próbami ustwawiania wszystkiego w kontekście "walki klasowej".

Pokaż mimo to

Kierując się zestawieniem książek wartych czytania, sporządzonych przez ludzi godnych szacunku i opublikowanych w szacownej gazecie, zabrałem na urlop Powrot do Reims. Osoby z alergią na wszelkie przejawy lewicowości powinny książkę omijać szerokim łukiem, podobnie zresztą jak większość jakichkolwiek przejawów intelektu i kultury. Mimo wszystko nie sposób się nie uśmiechnąć na myśl o tym, jak doskonale Eribon uosabia legendarnego już "lewaka". Książka jest bardzo spójna i przemyślana - rozwija się na klarownie określonych dwóch płaszczyznach życiorysu - poglądach politycznych (uwzględniających tzw. kwestie pochodzenia społecznego) i tożsamości seksualnej. Trzeba przyznać, że pierwsza sfera zagadnień dominuje i dzięki niej sporo w książce dość ciekawych opisów dzieciństwa w robotniczych dzielnicach miasteczka we Francji. Wątkiem bardzo wartościowym są szczere i ciekawe refleksje na temat rodziny i więzów rodzinnych. Nade wszystko książka jest jednak pamiętnikiem intelektualnym, czyli pokazuje rozwój autora, dochodzenie do obecnych stanowisk i poglądów. Nie brakuje w tej drodze filozofii, a dodam tylko, że drogę Eribona wytyczają Marks, Foucault i Bourdieu. Uwagi o tych myślicielach są na pewno wartościowe i warte poznania, tym bardziej, że dwóch ostatnich autor znał bezpośrednio, a nawet z nimi współpracował. Skrajna "lewicowość" Eribona miejscami robi korzystne wrażenie, gdy prezentuje on pogłębione i jak się wydaje autentyczne spojrzenie na pewne kwestie. Miejscami jednak obarczona jest grzechem skrajności, tym przed czym przestrzegał równolegle przeze mnie czytany Jasienica. Widać to w absolutnej i bezwarunkowej awersji do innych poglądów, co było dla mnie uderzające (vide przypadek Raymonda Arona). Odebrałem wrażenie, że Didier Eribon jest adwokatem całej tradycji lewicowej i jego misją pozostanie wybielanie i obrona legendy. Wydaje się, że książka może być z chęcią i powodzeniem czytana przez młodych przedstawicieli inteligencji w Polsce, powiedziałbym szczególnie w wieku do 30 lat. Brak znajomości historii, w tym polskiej, może sprzyjać bezkrytycznej lekturze tej książki, o czym warto pamiętać. Osobom z pewnym rozeznaniem w historii i historii kultury książkę można śmiało polecić. Wywody Eribona są jednak na dość wysokim poziomie i wyróżniają się poprzez zaangażowanie i głębię analiz niektórych zagadnień.

Kierując się zestawieniem książek wartych czytania, sporządzonych przez ludzi godnych szacunku i opublikowanych w szacownej gazecie, zabrałem na urlop Powrot do Reims. Osoby z alergią na wszelkie przejawy lewicowości powinny książkę omijać szerokim łukiem, podobnie zresztą jak większość jakichkolwiek przejawów intelektu i kultury. Mimo wszystko nie sposób się nie uśmiechnąć...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Autor (francuski naukowiec, wykładowca, badacz gender studies, socjolog i filozof) w swym eseju powraca do rodzinnego miasta, z którego wyjechał do Paryża robić doktorat, uciekając od zaściankowości obyczajowo-kulturalnej prowincjonalnego Reims, i mierzy się z historią rodzinną, powraca do czasu szkoły i odkrywania samego siebie, a przy okazji odpowiada na pytanie kim jest, kim jest jego rodzina, kim jest (on i jego rodzina) jako część określonej społeczności i kim jest on sam jako gej w tej społeczności i w tej rodzinie. Wątki publicystyczne i badawcze (socjologiczne i psychologiczne) przeplatają się tu z historią prywatną, stając się punktem wyjścia do roważań na temat odmienności i uwikłania w klasowość oraz wstydu i lęku z nimi związanymi.

Autor (francuski naukowiec, wykładowca, badacz gender studies, socjolog i filozof) w swym eseju powraca do rodzinnego miasta, z którego wyjechał do Paryża robić doktorat, uciekając od zaściankowości obyczajowo-kulturalnej prowincjonalnego Reims, i mierzy się z historią rodzinną, powraca do czasu szkoły i odkrywania samego siebie, a przy okazji odpowiada na pytanie kim jest,...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Piękny, intymny i czuły tekst, który porusza tematy zarówno mi bliskie jak i te bardziej odległe, gdzie mniej mam punktów odniesienia. Niezależnie od konkretnego wątku Didier czaruje (i podobnie jak innych) bardzo boli mnie to, że całość jest tak krótka. Chociaż ta zgrabność, zwięzłość i brak zbędnej egzaltacji to tez część tej magii.

Piękny, intymny i czuły tekst, który porusza tematy zarówno mi bliskie jak i te bardziej odległe, gdzie mniej mam punktów odniesienia. Niezależnie od konkretnego wątku Didier czaruje (i podobnie jak innych) bardzo boli mnie to, że całość jest tak krótka. Chociaż ta zgrabność, zwięzłość i brak zbędnej egzaltacji to tez część tej magii.

Pokaż mimo to

Intymny esej.

Francuski socjolog i filozof Didier Eribon nakreślił bardzo szeroki i obszerny esej, w którym pomieścił własne dzieciństwo, czas odnajdywania tożsamości seksualnej, dzisiejszy obraz lewicy we Francji oraz rozważania o wstydzie. Kwestie polityczne mieszają się tu z najintymniejszymi szczegółami. Najlepsze jest jednak to, że ma to wszystko sens i jest spójne. Wnikanie w psychikę autora i to jak ona ewoluowała jest fascynującym przeżyciem.

Wraz z nawarstwianiem się u niego wykształcenia, zdobywania doświadczenia w stolicy, autor coraz bardziej odsuwał się od swojej, co tu kryć, niezbyt zamożnej rodziny. Dochodzimy tu do jednej z kluczowych spraw „Powrotu do Reims”, a mianowicie podziału klasowego. Otóż Eribon podważa mityczny „równy dostęp do szans” całego społeczeństwa francuskiego. Stwierdza, że nierówności wynikają z powielania ról społecznych, a z drugiej z braku prawa do godnej i uczciwie wynagradzanej pracy.

Mamy więc transfer z klasy ludowej do klasy aspirującej klasy średniej. Jego intelektualne podniety nie znajdują zrozumienia u własnej matki. Jego spór z ojcem, który nie zaakceptował jego homoseksualizmu, był paliwem do zmiany swojej życiowej pozycji. Własne doświadczenie pozwala mu spojrzeć na klasę, którą opuścił, a z nim duża część lewicy. Stąd otrzymujemy stadium i odpowiedzi na pytania dlaczego ten lud jest w gniewie oraz dlaczego głosuje chociażby na rodzinę Le Pen.

Alegorie można śmiało rozciągać na Polskę i Europę. Eribon po prostu przedstawia krok po kroku skąd wywodzi się dzisiejsza sytuacja społeczna. Sięga do przykładów, gdzie na przykład urbaniści umieszczali klasę robotniczą w tzw. „miastach ogrodach”, które dziś nazwalibyśmy gettami podmiejskimi. Przedstawia pomysł, aby wrócić do najsłabszych i chronić ich przed uciskiem silniejszych (patrz Thomas Pikkety i jego rozważania o kapitale). Kto wie, może to się kiedyś uda? Tymczasem pozostaje nam czytanie tej fascynującej i mądrej lektury.

Inne: http://www.nowamuzyka.pl/author/jaroslawszczesny/

Intymny esej.

Francuski socjolog i filozof Didier Eribon nakreślił bardzo szeroki i obszerny esej, w którym pomieścił własne dzieciństwo, czas odnajdywania tożsamości seksualnej, dzisiejszy obraz lewicy we Francji oraz rozważania o wstydzie. Kwestie polityczne mieszają się tu z najintymniejszymi szczegółami. Najlepsze jest jednak to, że ma to wszystko sens i jest spójne....

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Szkoda, że taka krótka. Książka dla mnie osobiście ważna, bo zmagam się z podobnymi dylematami i fajnie się odbić od kogoś doświadczeń. Miałam duży apetyt po recenzjach i troszkę się zawiodłam, liczyłam na obszerniejszą i głębszą analizę. Ale mimo wszystko polecam. Najbardziej zabawne jest to, że jesteśmy za Francją jakieś 50 lat kulturowo. To, co tam się działo w latach 60-70, u nas dzieje się dziś.

Szkoda, że taka krótka. Książka dla mnie osobiście ważna, bo zmagam się z podobnymi dylematami i fajnie się odbić od kogoś doświadczeń. Miałam duży apetyt po recenzjach i troszkę się zawiodłam, liczyłam na obszerniejszą i głębszą analizę. Ale mimo wszystko polecam. Najbardziej zabawne jest to, że jesteśmy za Francją jakieś 50 lat kulturowo. To, co tam się działo w latach...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Lektura uspokajająca (bo świat jest po równo wypełniony brakiem szacunku, niechęcią czy nawet nienawiścią dla Innego) ale niepełna, jakby niedokończona. Formułująca zamysł, ale nie stawiająca mądrego pytania. Niepotrzebnie wstrzemięźliwa tam gdzie aż się prosi o dociśnięcie i odwagę , a nad wyraz przegadana tam gdzie zadna idea juz nie dobuduje nic ponad i tak rozwodnione zagadnienia badz co badz nie az tak zdawałoby sie trudnej natury. Książka bez przesady i bez zadęcia, ale napisana w jakimś dziwnym stłumieniu, jakby autor bał się swojego głosu. Ciężko oceniać nie wiedząc i może to jest największy ból po przeczytaniu - wciąż nie wiem, by móc ocenić. Niepełny tekst wypełniony średnio pobudzającymi gmatwaninami natury filozoficzno-publicystycznej. Najciekawiej jest tam gdzie nie jest polityczno-poprawnie, a prawdziwie - niestety zbyt rzadko. Zrozumiałe jednak, że nie każdy może chce być od razu odkrywcą trudnej i wielkiej Prawdy. Tak jakbym sam wiedział czym jest, jeśli jest.

Lektura uspokajająca (bo świat jest po równo wypełniony brakiem szacunku, niechęcią czy nawet nienawiścią dla Innego) ale niepełna, jakby niedokończona. Formułująca zamysł, ale nie stawiająca mądrego pytania. Niepotrzebnie wstrzemięźliwa tam gdzie aż się prosi o dociśnięcie i odwagę , a nad wyraz przegadana tam gdzie zadna idea juz nie dobuduje nic ponad i tak rozwodnione...

więcej

mniej

Pokaż mimo to