Wyspa Węży

Rzetelność, skupianie się na drobiazgach, reporterska dociekliwość, obiektywizm - to nie są cechy najbardziej dzisiaj pożądane w reportażu. Chcemy, żeby było błyskotliwie, szybko, spektakularnie, ciekawie, żeby coś nas zaszokowało. Małgorzata Szejnert, Hanna Krall, Ryszard Kapuściński to jest wielka trójca polskiego reportażu. Każde z nich reprezentuje inny styl uprawiania tego gatunku. Szejnert zawsze starała się być jak najbliżej człowieka, jak najbliżej zwykłego, codziennego życia. Nie inaczej jest w przypadku „Wyspy Węży”. Wydobyła na światło dzienne zamiecioną pod dywan historię jak to polscy oficerowie, ci słuszni, polskich oficerów, tych niepoprawnych politycznie, więzili na szkockiej wyspie Bute w czasie II wojny światowej. Autorka idąc tropem rodzinnej tajemnicy jedzie tam szukać śladów swoich krewnych. Udaje jej się, z trudem, pieczołowicie, odtworzyć życie Polaków na wyspie. I robi to po swojemu, drobiazgowo, cytując dokumenty, fragmenty listów, zbierając skąpe wspomnienia mieszkańców. To jest lektura dla osób, które się nie spieszą. Są cierpliwe. Zaciekawione historią. Mamy maleńką (24 km na 8 km) szkocką wyspę, skaliste nadbrzeże, torfowiska, przejmujące wiatry i całą masę goryczy polskich patriotów-oficerów, którzy zamiast walczyć z Niemcami zostają z powodu poglądów i postaw propiłsudczykowskich odsunięci na boczny tor. Są uwięzieni. Jest to smutny obraz Polaków podzielonych nawet w tak jednoznacznej sytuacji, gdy trzeba zjednoczyć się do walki z wrogiem. Niestety małość, chęć odwetu, nienawiść przeważają szalę. Smutne to i niestety wciąż prawdziwe. Małgorzata Szejnert ma tę wspaniałą cechę, przynależną jedynie największym, potrafi, opisując to, co proste i pozornie przyziemne, dotknąć tego, co najważniejsze w człowieku. Podstawowych uczuć i emocji. Wielka historia splata się tu z losami poszczególnych osób. Szejnert jest czuła i uważna, dba o to, by każdego zapisać, bo „jak się nie zapisze to człowieka nie ma”. Stara się nie uronić żadnego detalu, jest w tym wręcz pedantyczna. Taka koronkowa robota wymaga czasu i uważności, zarówno od autorki jak i czytelniczek i czytelników. To jest, jak dla mnie, reportaż w stanie czystym. Napisany z wielką klasą. Ekstraklasą.

Rzetelność, skupianie się na drobiazgach, reporterska dociekliwość, obiektywizm - to nie są cechy najbardziej dzisiaj pożądane w reportażu. Chcemy, żeby było błyskotliwie, szybko, spektakularnie, ciekawie, żeby coś nas zaszokowało. Małgorzata Szejnert, Hanna Krall, Ryszard Kapuściński to jest wielka trójca polskiego reportażu. Każde z nich reprezentuje inny styl...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Książka która pozwoliła mi zrozumieć rolę Sowietów w Powstaniu Warszawskim oraz katastrofę Gibraltarską.... uzupełnienie do "Życia codziennego oficerów II RP" Fr. Kusiaka

Książka która pozwoliła mi zrozumieć rolę Sowietów w Powstaniu Warszawskim oraz katastrofę Gibraltarską.... uzupełnienie do "Życia codziennego oficerów II RP" Fr. Kusiaka

Pokaż mimo to

Moim zdaniem najsłabsza książka autorki. Trochę przewodnik turystyczno- historyczny....

Moim zdaniem najsłabsza książka autorki. Trochę przewodnik turystyczno- historyczny....

Pokaż mimo to

Oficjalny obraz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie z reguły z pietyzmem oddaje heroiczny wkład Polaków w walce z III Rzeszą na wszystkich frontach II wojny światowej. Ten wyniesiony zapewne jeszcze ze szkoły wizerunek z reguły nie podlega już później żadnej głębszej weryfikacji. Chyba że zupełnie przypadkiem, podczas porządkowania rodzinnych pamiątek, natrafi się na dziwną zagadkę z przeszłości. Wtedy nie pozostaje nic innego, jak spakować walizkę, zabrać notes i ruszyć w świat. Zupełnie jak Małgorzata Szejnert, która zabiera czytelnika do miasta Rothesay na szkockiej wyspie Bute. Wyspie, na którą zesłano liczną grupę polskich oficerów, którzy zamiast walczyć pod Narwikiem, bić się we Francji czy bronić brytyjskiego nieba przed Luftwaffe, zabijali czas pogrywając w brydża, uczęszczając na potańcówki czy szlifując zdolności językowe. Autorka w „Wyspie węży” zadaje podstawowe reporterskie pytanie – dlaczego?

To trzecia książka pani Małgorzaty Szejnert, którą miałem przyjemność przeczytać. Od razu można poczuć oryginalny i charakterystyczny styl autorki – skrupulatny, ciepły, nieco gawędziarski, nie stroniący od szczegółowego opisywania detali, które mają ułatwić czytelnikowi lepsze poznanie opisywanych miejsc i wydarzeń. To szkoła reportażu nieco z innej epoki, w której nie liczyła się sensacja i ciągłe utrzymanie napięcia. Wręcz przeciwnie. Narracja książki momentami płynie leniwie przed siebie, rozlewając się na masę zdawałoby się nieistotnych detali i anegdot. Dla czytelnika, który chce jak najszybciej dociec do sedna sprawy, z pewnością nie będzie to łatwa lektura. Jeśli jednak damy się powolutku poprowadzić autorce po zakamarkach opowiadanej historii, z pewnością odkryjemy ukryty w niej ważny i palący nas wszystkich problem.

„Wyspa węży” składa się z trzech wzajemnie uzupełniających i przeplatających się wątków. Wątek pierwszy, który był niejako przyczyną sprawczą książki, to rodzinne śledztwo autorki, której wuj, Ignacy Raczkowski, oficer Wojska Polskiego, został pochowany w 1943 roku na wyspie Bute. Śledztwo to nie stanowi jednak znaczącej osi narracji, lecz stanowi uzupełnienie poszukiwań współczesnych i przeszłych śladów polskich oficerów na szkockiej wyspie. Kim oni byli? I dlaczego, zamiast wypełniać swoje wojskowe powołanie w szalejącej wokół wojnie, siedzą oni bezczynnie w obozie odosobnienia? Wreszcie, kto ich zesłał i na podstawie jakiego prawa na wyspę Bute? Aby odpowiedzieć na te pytania, autorka sięga po źródła archiwalne oraz osobiście udaje się do Rothesay. Samej wyspie nadaje przewrotną nazwę „wyspy węży”. Oto bowiem nowe polskie władze na Zachodzie „oddelegowały” tam oficerów zbyt mocno kojarzących się z przedwrześniową, sanacyjną władzą, obwinianą o niedawną wrześniową klęskę. Sikorski postanowił, aby „niebezpieczne węże” trzymać razem i nie pozwolić im się rozpełznąć po nowym polskim wojsku. O istnieniu obozu decydowały zatem nie kwestie stricte wojskowe, lecz polityczna przeszłość osadzonych.

Jeśli postaramy się dojrzeć głębszy sens tej książki, rychło zrozumiemy, że staje się ona niejako opowieścią o nas samych - o Polsce, Polakach i polskości. Wzajemna wrogość sanacyjnych oficerów i opozycji skupionej wokół generała Sikorskiego zdaje się trwać w najlepsze nawet wtedy, gdy wróg okupuje kraj i codziennie popełnia nowe zbrodnie. Obóz odosobnienia na wyspie Bute staje się mimowolnie nieco wstydliwym symbolem skłócenia Polaków, którzy nawet w wypadku ostatecznej potrzeby nie potrafią porzucić wzajemnych uprzedzeń i podejrzliwości. Z obu stron płyną górnolotne słowa o potrzebie pojednania, zwarcia szeregów wobec wspólnego wroga, lecz rzeczywistość zdradza, że nawet na emigracji Polacy zachowują swoje stare podziały. Bute staje się cichym sekretem Aliantów, tylko od czasu do czasu przywołującym zdroworozsądkowe pytanie o sens jego istnienia.

Tytułowa „Wyspa węży” jest zatem świetnym pretekstem do refleksji i zadania podstawowych pytań o narodową wspólnotę Polaków, która zdaje się być skażona nieustannym podziałem, ciągłym konfliktem, który przenosi się za nami wszędzie tam, dokąd tylko przedstawiciele narodu polskiego zostaną zagonieni przez wichry historii. Czy prawdziwe są te słowa przytaczane przez autorkę - „Zorientowałem się, że w Polsce zawsze jest pod ręką kryzys polityczny. Miałem dla Polaków wielką sympatię i podziw, ale nie mogę zaprzeczyć, że karmili się kryzysami, produkowali je z niezawodną gotowością i bez prowokacji (Adrian Carton de Wiart)”? Czy jako naród nie potrafimy bez tegoż żyć i czy polskość można rozpatrywać właśnie jako ciągły stan konfliktu? Niezależnie od tego czy śledzimy współczesność, czy też rozważamy problemy z naszej historii, zawsze możemy dostrzec nawracający proces narastających podziałów, za które przyszło nam nie raz zapłacić wysoką cenę. Tak właśnie odczytuję sens książki Małgorzaty Szejnert, jako trafne pytanie o nasze narodowe słabości i wady. Sprawa wyspy Bute staje się imaginacją polskiego ducha narodowego, którego dziejową siłą napędową jest podział i konflikt.

A może to tylko złudzenie? Może konflikt i wzajemna wrogość różnych grup społecznych to cecha permanentna każdego narodu? Być może tak jest, ale warto pamiętać, że nie każdy naród zamieszkuje kluczowy i strategiczny obszar między Wschodem i Zachodem, a historia dowodzi, że Polacy powinni być zjednoczeni i zwarci jak żaden inny naród w Europie. Tylko czy jesteśmy? Czy możemy się takimi stać? I jaką cenę kiedyś zapłacimy za kolejne zaniechania na tym polu? Obserwując współczesny obraz Polski, nie sposób oprzeć się wrażeniu, że duch wyspy Bute ciągle krąży wśród nas, a nasz narodowy byt wciąż czerpie energię ze „spalania” wzajemnych konfliktów i urazów. Na całe szczęście mamy na razie pokój, jesteśmy bezpieczni, ale nie wolno zapominać, że za grzechy dziadów i ojców z reguły płacą ich dzieci i wnuki. O tym przypomina książka Małgorzaty Szejnert. To taki cichy głos rozsądku, obawiam się jednak, że zbyt cichy i zbyt grzeczny, aby zostać w ogóle zauważonym. A poza tym to także bardzo solidny reportaż historyczny, odsłaniający nieznane fakty ze zdawałoby się dobrze poznanej już przeszłości.

Oficjalny obraz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie z reguły z pietyzmem oddaje heroiczny wkład Polaków w walce z III Rzeszą na wszystkich frontach II wojny światowej. Ten wyniesiony zapewne jeszcze ze szkoły wizerunek z reguły nie podlega już później żadnej głębszej weryfikacji. Chyba że zupełnie przypadkiem, podczas porządkowania rodzinnych pamiątek, natrafi się na dziwną...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Książka opisuje przygnębiające zdarzenia. Niestety - odnawialne. Nasuwa się przypomnienie klasyka: " ... ludzie ludziom zgotowali ten los..."

Książka opisuje przygnębiające zdarzenia. Niestety - odnawialne. Nasuwa się przypomnienie klasyka: " ... ludzie ludziom zgotowali ten los..."

Pokaż mimo to

Lubimy reportaże szybkie, z krótkimi zdaniami, ładnymi metaforami i błyskotliwymi uwagami piszących. Nie taka jest ta książka. Zupełnie nie taka. Jest rzetelna, porządna i czuć w niej pewną szlachetność, której nie mają współcześni reportażyści. Czuć inteligencję, prawdziwą inteligencję, a nie "catchy" pisarstwo. Opowiada o architekturze jak historyczka sztuki, a o przyrodzie jak ornitolożka, Zdania mają rytm, który przenosi w inny literacko świat. Temat, osobisty, ale nie "pierwszoplanowy" jest pretekstem do opowiedzenia historii Polski, ale też i jej współczesności. Ciekawe jest podpytywanie autorki o Polaków, którzy mieszkają na wyspie obecnie. I taka myśl, że może patrząc przed laty na Śpiącego Rycerza, oficerowie myśleli o polskich górach. Znałam polską wojnę z perspektywy uwalonych po pas w błocie chłopaków z partyzantki, głodujących ludzi w getcie, spalonej Warszawy, ale była też wojna spędzona na oczekiwaniu na nie-wiadomo-co. Uruchamia wyobraźnię i poszerza horyzont. Mam ochotę opowiedzieć o tek książce wszystkim.

Lubimy reportaże szybkie, z krótkimi zdaniami, ładnymi metaforami i błyskotliwymi uwagami piszących. Nie taka jest ta książka. Zupełnie nie taka. Jest rzetelna, porządna i czuć w niej pewną szlachetność, której nie mają współcześni reportażyści. Czuć inteligencję, prawdziwą inteligencję, a nie "catchy" pisarstwo. Opowiada o architekturze jak historyczka sztuki, a o...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Historia polskich żołnierzy, którzy w 1940 roku, jako sprzyjający poprzedniej władzy, zostali zesłani na niewielką wyspę Bute u wybrzeży Szkocji, przez nowy, polski rząd emigracyjny.

Właściwie powinienem napisać, iż są to trzy prowadzone równolegle historie: historia rodziny Małgorzaty Szejnert, której jeden z krewnych został tam zesłany i tam też zmarł, historia życia na wyspie Węży kilkunastu polskich żołnierzy i generałów oraz próba odnalezienia po kilkudziesięciu latach śladów pobytu Polaków na wyspie.

Z mojego punktu widzenia najciekawsza jest historia druga, czyli opowieści o losach polskich żołnierzy na małej szkockiej wyspie. Widać tu, że nawet w obliczu katastrofy, jaką była przegrana wojna 39 i konieczność emigracji, ludzie nie tracą swoich najgorszych cech: małostkowości, zawiści, a nawet nienawiści. A widać to szczególnie w tak zhierarchizowanej grupie społecznej jaką jest wojsko.

Historia polskich żołnierzy, którzy w 1940 roku, jako sprzyjający poprzedniej władzy, zostali zesłani na niewielką wyspę Bute u wybrzeży Szkocji, przez nowy, polski rząd emigracyjny.

Właściwie powinienem napisać, iż są to trzy prowadzone równolegle historie: historia rodziny Małgorzaty Szejnert, której jeden z krewnych został tam zesłany i tam też zmarł, historia życia na...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

uzasadnienie oceny:
https://klub-aa.blogspot.com/2019/05/nie-tylko-rodzinna-zagadka-czyli-wyspa.html

uzasadnienie oceny:
https://klub-aa.blogspot.com/2019/05/nie-tylko-rodzinna-zagadka-czyli-wyspa.html

Pokaż mimo to

Rzetelna dzennikarska robota. Książka wciąga jak kryminał, a przy tym opowiada o faktach nieoczywistych, często nie znanych lub niedokładnie opowiedzianych na lekcji historii. Zdecydowanie polecam!

Rzetelna dzennikarska robota. Książka wciąga jak kryminał, a przy tym opowiada o faktach nieoczywistych, często nie znanych lub niedokładnie opowiedzianych na lekcji historii. Zdecydowanie polecam!

Pokaż mimo to

Na początku chciałabym podkreślić, że mimo dość krytycznej oceny „Wyspy węży”, jestem pod wielkim wrażeniem warsztatu pisarskiego oraz ogromu pracy, jaki Autorka włożyła w zebranie informacji do książki. Czy jednak ten wysiłek przyniósł zamierzony efekt?

Inspiracją do napisania reportażu stał się dla Małgorzaty Szejnert zapomniany, przemilczany wątek historii jej rodziny. Jej wuj, Ignacy Raczkowski, został pochowany w Rothesay na szkockiej wyspie Bute. Skąd się tam znalazł? Dlaczego rodzinne pamiątki dostarczają tak mało informacji o Raku? Żywe zainteresowanie tym tematem staje się dla Autorki pretekstem do opowiedzenia historii wyspy Bute, a także do zagłębienia się w inną tematykę – oflagu, który został tam utworzony podczas II Wojny Światowej. W tym celu Pani Szejnert wykonuje tytaniczną pracę – przeczesuje szkockie archiwa, jeździ na rzeczoną wyspę, przepytuje ludzi.

I tu zaczynają się schody – podczas lektury czytelnik zostaje zasypany masą (nieistotnych) informacji. Dla przykładu podam: ile par butów, koszul zostało zebranych podczas zbiórek dla Polaków w Rosji, o czym pisało tamtejsze czasopismo w konkretnym dniu. Gdy zaś mamy do czynienia z akapitami poświęconymi polskiemu wojsku, na stronach roi się od nazwisk (których czytelnik niezagłębiony w tematykę Wojska Polskiego nigdy nie spamięta). Z drugiej jednak strony Autorka raz na jakiś czas wtrąca takie oto myśli: „Gdyby Dziunia [żona Raka] tam była, na pewno…”, „Rak prawdopodobnie poszedł…” – nijak ma się to do kronikarskiej wręcz skrupulatności, reportażu. Myślę, że Autorka w ten sposób chciała jakoś jednak wkomponować te rodzinne wątki w szerszą historię – bo muszę wszystkich rozczarować – o Raku i Dziuni czytelnik nie dowiaduje się zbyt dużo.

Do czego zmierzam – lubię poznawać nowe historie, dowiadywać się więcej o świecie, ale nie roszczę sobie prawa do zostania ekspertem w dziedzinach, o których czytam. A myślę, że po uważnej lekturze „Wyspy Węży” czytelnik zostaje niemal specjalistą od wyspy Bute i niesnasek podczas wojny w Wojsku Polskim. Mnie ta książka pokonała – jej treść była dla mnie zbyt drobiazgowa, nie wiem dokąd Autorka zmierzała, co było ostatecznie głównym tematem jej utworu: czy wyspa, czy oflag, czy wreszcie Ignacy Raczkowski i jego żona Dziunia…

Na początku chciałabym podkreślić, że mimo dość krytycznej oceny „Wyspy węży”, jestem pod wielkim wrażeniem warsztatu pisarskiego oraz ogromu pracy, jaki Autorka włożyła w zebranie informacji do książki. Czy jednak ten wysiłek przyniósł zamierzony efekt?

Inspiracją do napisania reportażu stał się dla Małgorzaty Szejnert zapomniany, przemilczany wątek historii jej rodziny....

więcej

mniej

Pokaż mimo to