Twórczość Miguela de Unamuno jest w Polsce w zasadzie nieznana. Tymczasem to jedno z najważniejszych dla hiszpańskiej literatury i filozofii nazwisk, autorytet przełomu XIX i XX wieku, symbol pokolenia ’98 (generación del 1898). Co ciekawe, pomimo rosnącego zainteresowania hiszpańskim językiem i kulturą, wiele z jego dzieł nie doczekało się jeszcze nad Wisłą swojego wydania. Przykładem może być „Por tierras de Portugal y de España”.
Tomik jest zbiorem kilkunastu esejów-wspomnień z podróży po mniej lub bardziej znanych zakątkach Półwyspu Iberyjskiego (i nie tylko). Nie są to jednak typowe wycieczki po turystycznych szlakach opisanych w baedekerach – ścieżki Unamuno wyznacza literatura i historia Portugalii i Hiszpanii. Każdy przystanek jest bowiem nie tylko okazją do spojrzenia w przeszłość, ale i do doświadczenia prawdy o teraźniejszości.
Pisarz jest podróżnikiem świadomym bogactw otaczającego go świata. Wskazuje tym samym, jak wiele z nich znajduje się wokół niego; Hiszpania początków XX wieku jest krajem coraz bardziej zmęczonym, przypatrującym się zachłannie innym krajom Europy. Unamuno zwraca uwagę na to, jak niska jest świadomość Hiszpanów względem własnego kraju. Półwysep Iberyjski wydaje się być dla nich rzeczywistością zbyt powszechną, oczywistą, a przez to gorszą i nieciekawą. Narracja autora zaprzecza temu – dostrzega on w hiszpańskiej prostocie i naturalności szlachetne piękno, zasługujące na uwagę i docenienie, zwłaszcza przez rodaków. W tej perspektywie niezwykle widoczne staje się prawdziwe zafascynowanie Unamuno iberyjską przyrodą: jej zróżnicowaniem, świeżością i bogactwem.
Na uwagę zasługuje również przedstawienie w pierwszej części książki, przy okazji zwiedzania kamiennych miast i miasteczek, Portugalii. W podróży towarzyszą Unamuno książki portugalskich klasyków literatury, skłaniając go do refleksji nad duchem kraju romantycznej nostalgii i smutku, dosłownie i w przenośni odwróconego plecami do reszty Starego Kontynentu, „wpatrującego się” nieustannie w ocean. Autor nie udowadnia na siłę odmienności dwóch narodów, nie klasyfikuje ich w żaden sposób; zwraca jedynie uwagę na interesujące różnice pomiędzy oboma krajami, zachęca Hiszpanów do spojrzenia z innej perspektywy na zazwyczaj niedocenianych, nierzadko wyśmiewanych sąsiadów.
W blisko sto lat po pierwszym wydaniu, „Por tierras de Portugal y de España” wydaje się książką niesamowicie aktualną. Opisuje bowiem miejsca i cechy drzemiące w iberyjskim duchu do dziś, wytyka przywary, odkrywa nowe horyzonty, wprowadza czytelnika w nieznaną, bogatą przestrzeń kulturową. Dla zainteresowanych literackim, czy nawet poetyckim obrazem Półwyspu Iberyjskiego lektura obowiązkowa.

Twórczość Miguela de Unamuno jest w Polsce w zasadzie nieznana. Tymczasem to jedno z najważniejszych dla hiszpańskiej literatury i filozofii nazwisk, autorytet przełomu XIX i XX wieku, symbol pokolenia ’98 (generación del 1898). Co ciekawe, pomimo rosnącego zainteresowania hiszpańskim językiem i kulturą, wiele z jego dzieł nie doczekało się jeszcze nad Wisłą swojego...