Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Przewspaniała literatura łotrzykowska z czasów baroku. A świetna do dziś w czytaniu. Inteligentna i dowcipna. Wszyscy z zachwytem czytaliśmy ją w moim domu w późnych latach 70. i na początku 80. Pamiętam świetnie, że w okresie „niedoborów żywności” stanu wojennego, gdy wszystko było na kartki, przerzucaliśmy się cytatami z de Quvedo z okresu, gdy Pablos został służącym w internacie, którego szef Cabra odznaczał się nadzwyczajnym skąpstwem, także co do żywienia swych młodych podopiecznych. „Jęki głodu było słychać w tym domu tak, jak w innych czkawkę z przejedzenia”. Na pierwsze danie obiadu był bulion „tak przejrzysty, że gdyby przeglądał by się w nim narcyz, w większym byłby niebezpieczeństwie niż nad źródłem”, w bulionie było jedno ziarenko grochu. Żłopiąc zupę, Cabra mówił: „Nie ma to jak prosta, a posilna strawa z mięsa i warzyw. Niech mówią, co chcą, wszystko inne to łakomstwo i obżarstwo”. Mignęła pojedyncza rzepa, którą dostrzegłszy, nasz preceptor wykrzyknął: „Co widzę! Mamy i rzepę. Specjał to, z którym nie równać się kuropatwie. Jedzcie, bo nie ma dla mnie nic milszego niż patrzeć, jak się pożywiacie!” Przydzielił każdemu taką porcję baraniny, że odliczywszy to, co utkwiło za paznokciami i między zębami, nic zgoła nie dotarło do kiszek. „Jedzcie, dziatki moje, radość to dla mnie wasz dobry apetyt – komentował Cabra. Po biesiadzie na stole zostało kilka skórek chleba, a na półmisku trochę żył i kości. „Reszta niech zostanie dla służących. Nie żądajmy dla siebie wszystkiego” – dodał Cabra, a odmówiwszy modlitwę dziękczynną, powiedział: „Oby nikomu nie zaszkodziła tak suta strawa”. Gdy po chwili wszyscy zaczęli się bić o to, co zostało, Cabra upomniał ich, mówiąc: ”- Jedzcie zgodni jak bracia, bo z łaski Bożej jest co jeść”. Na wieczerzę było jeszcze mniej niż na obiad. „Zbawienna to rzecz dla zdrowia: lekki posiłek przed nocą dla ulżenia pracy żołądkowi” – mówił nasz preceptor. I tak dalej w tym stylu buntownicza literatura, krytyczna wobec każdej władzy – politycznej czy duchownej. Co rusz jesteśmy świadkami demaskatorskich odkryć o osobach cieszących się autorytetem. Np. „z wojskiem łączyło go to jedynie, że odgrywał rolę kapitana w komedii”; „choć wspominał wiele bitew, staczał je tylko ze swoimi pchłami”. O pewnym świętoszku: ”nigdy nie podnosił oczu na kobiety, ale zdarzało mu się podnosić im spódnice”. Satyra społeczna jest tu najwyższego lotu. Czytając de Quevedo teraz po latach, myślałem jak bardzo natura władzy jest niezmienna. Każdej władzy, w tym i tej naszej, obecnej….