Vojtech Mastny

Bardzo ciekawa opowieść na temat polityki zagranicznej Stalina po drugiej wojnie światowej. Autor miał unikalną okazję dostępu do archiwów rosyjskich gdy były jeszcze w miarę otwarte. Fascynująca w tej książce jest analiza procesu decyzyjnego Stalina, okazuje się że dyktator nie był ze stali, wahał się, czasami bał się, często zmieniał zdanie, popełniał błędy. Matny stawia w tej książce tezę, że nieoczekiwany atak Niemiec w czerwcu 1941 był dla Stalina olbrzymim wstrząsem, i dlatego głownym motywem polityki zagranicznej despoty po roku 1945 był obsesyjny lęk przed niespodziewanym atakiem, zapewnienie bezpieczeństwa państwa, i kult potęgi wojskowej. Ale teza ta w książce jest słabo udokumentowana. Za to twierdzenie że dyktator często się mylił i ponosił porażki w polityce zagranicznej, znajduje potwierdzenie w faktach: nieudana blokada Berlina, bezsensowny konflikt z Tito, który doprowadził do utraty Jugosławii i zbliżenia się Tito do Zachodu. Następnie, bojkot Rady Bezpieczeństwa ONZ od stycznia 1950, fatalna decyzja o rozpoczęciu wojny w Korei (autor ponad wszelką wątpliwość pokazuje, że decyzję podjął osobiście Stalin) , która stała się zarzewiem rozłamu chińsko-radzieckiego, i przyczyniła się do wielkiego napięcia w sytuacji międzynarodowej. Co ciekawe Mastny pokazuje że gdy Amerykanie w Korei skutecznie skontratakowali, to Stalin się przestraszył i spisał Koreę Północną na straty. Tylko brawura Mao, który wysłał swoje wojska by wspomóc Kim Ir Sena „ocaliła” Koreę Połnocną. Autor przytacza też parę ciekawych faktów, np. w 1948 Stalin chciał zająć Finlandię, ale musiał odstąpić od tych planów z powodu konfliktu z Tito, i ostrej reakcji Zachodu na przewrót komunistyczny w Czechosłowacji w lutym 1948. Mastny z pewną przesadą mówi, że oto „Komunistyczny dyktator z Belgradu pomógł ocalić fińską demokrację” (str.87). Sporo jest w tej książce też o sprawie niemieckiej, ale dla mnie to już mniej interesujące. Książka jest dobrze napisana, ale czasami styl deczko ciężkawy. Jako źródło wiedzy – znakomita.