Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Pierwsza powieść bułgarska, przeczytana przed wyprawą do interioru kraju róż w 2013 roku, zgodnie z zasadą zagłębienia się w kulturze kraju kolejnej podróży. W tym przypadku wszystko zaczęło się od ... muzyki. Ktoś na YouTube zamieścił teledysk do pięknej pieśni „Prituri se Planinata”, w którym wykorzystał sceny z filmu „Vreme na nasilie”, będącym ekranizacją powieści, co wskazali komentatorzy. Na szczęście „Czas wyboru” przetłumaczono na polski i wydano u nas w 1967 roku. Książka opowiada o dramatycznych wydarzeniach rozgrywających się w bułgarskich Rodopach od 1668 roku. Powieść ma dwóch narratorów – prawosławnego mnicha Aligorkę oraz „Wenecjanina”, czyli francuskiego szlachcica, który dostał się do niewoli tureckiej podczas oblężenia Kandii (Heraklionu) na Krecie i stał się mahometaninem. Z tych dwóch perspektyw obserwujemy postawy bułgarskich chłopów i pasterzy wobec tureckiej przemocy ale i intryg, mających ich skłonić do przejścia na islam. To, co dla mieszkańców Bałkanów jest normalne – czyli świadomość tureckiego terroru i okrucieństwa – dla nas, mieszkańców północno-wschodniej Europy jest szokiem. Podobnie, jak skala oporu i poświęcenia – ale nie wszystkich. Bowiem Turcy nie stawiali wszystkiego na jedną kartę, a „plan B” wdrażali równocześnie z „A”. Także opis codziennego życia i bułgarskich obyczajów, w tym także weselnych i pogrzebowych, jakże innych od znanych z polskiej wsi, będzie bardzo egzotyczny ale i pociągający dla polskiego czytelnika. Wreszcie fabuła. Akcja toczy się wartko i wcale nie w sposób przewidywalny, a losy niektórych postaci, w tym narratorów bardzo zaskakują. Mamy zatem wyrazistych bohaterów – jak Manoł i jego synowie Momcził i Mircza, ich przeciwnik – Karaibrahim czy powabne Elica i Sewda, budzące emocje mężczyzn niezależnie od ich wyznania, a także zwroty akcji wyjaśniające motywy ich działania. Zaskakuje też humanistyczne i pokojowe przesłanie tej powieści, powstałej w komunistycznej Bułgarii, a w Polsce wydanej przez IW Pax. Nie ma potępiania tych, którzy się poddali ani nawoływania do zemsty i odpłaty czy też wychwalania niezłomnych. Autor podkreśla, że potomkowie jednych i drugich to dzieci jednej matki – Bułgarii.