Wybór dramatów (1921), Luigi Pirandello

Urodzony na Sycylii Luigi Pirandello jest najbardziej znany z autorstwa opowiadania „Sześć postaci w poszukiwaniu autora”, które znajdziecie m.in. w tym wyborze. To sztuka, w której postacie sceniczne buntują się wobec decyzji reżysera i autora, zmierzając do samodzielnego kreowania swoich losów jako „byty” odrębne. Usamodzielnione, popadają w pułapkę udawania, przywdziewają maski i tak jak aktorzy grają kogoś innego. Eksperyment kończy się fiaskiem; oddzielenie fikcji od rzeczywistości jest niemożliwe, bo w grze pozorów i sztucznych sytuacji człowiek gubi własną tożsamość i ani on sam nie zna siebie, ani nie znają go inni. W tym świecie maski stają się koniecznością. Sztuka, której pozornym tematem jest trójkąt małżeński, dowodzi, że teatr nie może być zwierciadłem życia, a w takim razie teatr naturalistyczny jest nieporozumieniem.

Sycylijska rozmowa (1941), Elio Vittorini

„Sycylijska rozmowa" należy do arcydzieł literatury włoskiej. Ta krótka powieść, osnuta na wątku podróży narratora-protagonisty na Sycylię, jest rodzajem obrachunku z życiem i powrotu do jego symbolicznych korzeni: do rodzinnego domu w górach, do ziemi, do matki, do ludzi, którzy czują podobnie jak on sam.

Słynny najazd niedźwiedzi na Sycylię (1945), Dino Buzzati

To, że Dino Buzzati był cudownym pisarzem, wiedzą wszyscy, którzy czytali „Sześćdziesiąt opowiadań” i „Pustynię Tatarów”. O tym, że lubił nie tylko pisać, ale i rysować, wie znacznie mniej osób, a obie te pasje najpiękniej połączył właśnie w tej niezwykłej bajce dla dzieci i dorosłych. O niedźwiedziach, które dawno temu opuściły swe niedostępne górskie kryjówki i zamieszkały w wielkim mieście, Buzzati opowiada prozą, obrazkiem i rymem. Są w tej historii czary i zbrodnie, zagadki kryminalne i walki z potworami, przygody pełne grozy, ale i szlachetnych czynów. A wszystko w aurze ironii, gorzkawego humoru i subtelnych literackich aluzji. „Słynny najazd niedźwiedzi na Sycylię” to książka dla dzieci, ale może też przypaść do gustu dorosłym czytelnikom. Rzecz o konflikcie między niedźwiedziami a ludźmi.

Gepard (1958), Giuseppe Tomasi di Lampedusa

Powieść „Gepard" to literackie arcydzieło, które doczekało się setek wydań i przekładów na wiele języków; na jego podstawie powstał nagrodzony w 1963 roku Złotą Palmą film Luchina Viscontiego.
To opowieść o niezwykłym człowieku - arystokracie, uczonym erudycie - a zarazem wnikliwe studium poświęcone zawirowaniom historii i nieuchronnym przemianom społecznym.
Urok tej powieści polega nie tyle na przejmującej lekcji historii, której udziela Czytelnikowi Lampedusa, ile przede wszystkim na przekazaniu swoistego, urzekającego sposobu widzenia ludzi, miejsc i rzeczy. Jest w tym i żal za minionym bezpowrotnie czasem, i ostra, realistyczna ocena przeszłości, swoisty humor i urzekająca ironia. Książka wydana po polsku także pod tytułem „Lampart".

Dzień Puszczyka (1968), Leonardo Sciascia

Książka klasyka powieści włoskiej XX wieku. Detective story, która po raz pierwszy, w kontekście milczenia zarówno władz włoskich, jak i kościoła, otwarcie mówiła o istnieniu i działaniach mafii sycylijskiej. Powieść Sciascii stanowi nie tylko narracyjne przedstawienie samej organizacji, ale zawiera także jej wyraźną krytykę a wręcz oskarżenie. Zaletą książki jest umiejętne połączenie interesującej tematyki z doskonale wykorzystanym wzorcem klasycznej powieści detektywistycznej.

Ojciec chrzestny (1969), Mario Puzo

Don Vito Corleone jest Ojcem Chrzestnym jednej z sześciu nowojorskich rodzin mafijnych. Tyran i szantażysta (słynne powiedzenie „mam dla Ciebie propozycję nie do odrzucenia”), a zarazem człowiek honoru, sprawuje rządy żelazną ręką. Jego decyzje mają charakter ostateczny. Wśród swoich wrogów wzbudza respekt i strach, wśród przyjaciół – zasłużony, choć nie całkiem bezinteresowny szacunek. Kiedy odmawia uczestnictwa w nowym, intratnym interesie, handlu narkotykami, wchodzi w ostry, krwawy konflikt z Cosą Nostrą. Honor rodziny może uratować tylko najmłodszy, ukochany syn Vita Michael, bohater wojenny. Czy okaże się godnym następcą Ojca Chrzestnego?

Kształt wody (1994), Andrea Camilleri

„Kształt wody" to pierwsza z prezentowanych polskiemu czytelnikowi powieści tego niezwykle popularnego we Włoszech autora.
W Vigacie zostaje odnalezione ciało inżyniera Luparello, lokalnej osobistości. Według orzeczenia biegłych, przyczyną śmierci był atak serca spowodowany "przedawkowaniem" uciech erotycznych. Komisarz Montalbano, pomimo nacisków, ociąga się z zamknięciem śledztwa, i to nie tylko dlatego, że denat uchodził za człowieka ostrożnego i raczej wstrzemięźliwego. Pewne osoby zachowują się dziwnie, a w pobliżu zwłok odnajdują się zagadkowe przedmioty. Wszystko to najwyraźniej świadczy, że ktoś próbuje skompromitować inżyniera. Potwierdza to śledztwo komisarza, odkrywające coraz to nowe, niespodziewane tropy.
(I kontynuuje w kolejnych książkach serii z komisarzem Montalbano, rozgrywających się na Sycylii).