Z Pamukiem po raz pierwszy zetknęłam się jedenaście lat temu. Trafiłam wtedy na jego książkę Śnieg. Nie pamiętam, co doprowadziło do tego spotkania, ale pamiętam to uczucie spokojnego zachwytu, jakie mnie ogarniało już w czasie lektury. Piękna historia, i do tego pięknie opowiedziana. Nastrojowo, elegancko, taktownie. Uczucie było na tyle silne, że napisałam wtedy swoją pierwszą recenzję, zgłosiłam ją do studenckiego magazynu i została wydrukowana.

Można więc powiedzieć, że cała ta moja pisanina zaczęła się od Pamuka. Ale to jednak byłaby pewna przesada.

Przesadą nie byłoby jednak inne stwierdzenie: Pamuk towarzyszy mi od tej pory w życiu. Jest w nim stale obecny, często do niego powracam. Nie przeczytałam jeszcze wszystkich jego książek, ale tych kilka, które poznałam, wywarło na mnie spore wrażenie i są dla mnie ważnymi tekstami.

Na fali tego pierwszego zachłyśnięcia się Pamukiem sięgnąłam po jego kolejne powieści. To wtedy przeczytałam Nazywam się Czerwień i Dom ciszy. W tej pierwszej, oprócz języka, podobał mi się sam pomysł powieści i jej struktura – to, że każdy rozdział opowiadany był z innej perspektywy. Sama fabuła wydawała mi się w pewien sposób – to głupio zabrzmi – zaczarowana. Będę brnąć w te czary: w ogóle sposób pisania Pamuka wydaje mi się cokolwiek magiczny. W moim odczuciu znakiem rozpoznawczym tego tureckiego autora jest to, jaką niepowtarzalną, czarowną atmosferę wprowadza do swoich książek. To subtelna, delikatna, ale jednocześnie nieprzytłaczająca smutkiem melancholia.

To chyba dobry moment, by przyznać się, że po pewnym czasie zaciera mi się pamięć o poszczególnych fabułach książek Pamuka (teraz z całą pewnością nie mogłabym opowiedzieć zbyt szczegółowo o żadnej z nich), a zostaje tylko przyjemny powidok, wspomnienie dobrej literatury, silnie związane ze wspomnianą melancholią. To przez to mam też odczucie, że tak naprawdę Pamuk wciąż pisze tę samą książkę – ale w tym przypadku to komplement i wyraz sympatii do autora.

O tym, że tak naprawdę spodobał mi się już od pierwszych powieści Pamuka hüzün – czyli charakterystyczny dla Turcji nastrój melancholii, odpowiednik portugalskiego saudade – dowiedziałam się dopiero w kilka lat później, gdy czytałam Stambuł. Wspomnienia i miasto. Jeśli to możliwe, tą książką Pamuk oczarował mnie jeszcze bardziej. Gdy sama byłam w Stambule, odbierałam go przez pryzmat tej wysmakowanej prozy. Ta książka to niezastąpiony przewodnik po tureckiej stolicy, a jednocześnie swego rodzaju autobiografia Pamuka, opowieść o nim samym snującym się ulicami miasta i szukającym sposobu na swoje życie.

A skoro już wspominam o sposobie na życie, czyli o tym, jak Pamuk został pisarzem, a nie architektem, tak jak w dzieciństwie pragnął, to polecam też eseje Pisarz naiwny i sentymentalny, w których pisarz dzieli się swoimi przemyśleniami na temat literatury i pisania.

Nie wszystko u Pamuka mi się podoba, nie jestem bezkrytyczna wobec jego stylu i wobec opowiadanych przez niego historii – czasami są trochę zbyt ckliwe i zbyt sentymentalne (a może to ja jestem zbyt cyniczna). Ale po prostu lubię go. Za sam styl pisania. I za ten nastrój, jaki stwarza w swoich książkach. Współgra z moimi melancholiami, w które od czasu do czasu popadam.

Nie czytałam jeszcze Dziwnej myśli w mej głowie, ale słyszałam o niej dobre opinie, więc na pewno niedługo nadrobię tę lekturę. Jedną z moich ostatnich pamukowych lektur było Muzeum niewinności. Bardzo chciałabym zobaczyć muzeum istniejące w rzeczywistości, powstałe w rezultacie ukazania się tej powieści, ale na razie nie wybieram się ponownie do Turcji. Może kiedyś. Powiedzmy, że potraktuję to jako pretekst do powrotu do nadbosforskiej stolicy w przyszłości.

Póki co wystarczyć musi film dokumentalny „Muzeum niewinności”. Scenariusz do niego napisał Orhan Pamuk – mam nadzieję, że uda mi się go wkrótce obejrzeć. Zobaczcie zwiastun:

A Wy? Lubicie Pamuka czy Was przygnębia? Byliście w Muzeum niewinności?