Już za niecały miesiąc czeka nas pierwsza rocznica smoleńskiej tragedii. Przez niemal cały rok byliśmy świadkami medialnej nagonki, politycznej walki i gdzieś w tym wszystkim zaniknęło to co najważniejsze... żałoba i smutek. Bo mimo wszystkiego co zostało napisane, nie ma wątpliwości, że dla 96 rodzin runął codzienny świat i wszystko uległo zmianie.

Jerzy Andrzejczak w swojej książce "96 końców świata" starał się przedstawić w obiektywny i pozbawiany politycznej otoczki sposób, jak rodziny radziły sobie z bólem i poczuciem straty. Opisuje jak wyglądały ostatnie chwile przed lotem i dni rozpaczy po katastrofie.

Każdą z rodzin informacja o tragedii zastała w innej sytuacji i każda inaczej reagowała.

"Umyłam naczynia, mimo że w domu jest zmywarka, cztery razy załadowałam brudne rzeczy do pralki, a potem zaczęłam myć okna. Przyjaciele ściągnęli mnie z parapetu, bojąc się, że wypadnę" (Marta Murzańska-Potasińska)

Wiele osób wspomina ostatnie chwile, dni przed wylotem do Smoleńska, wiele żałuje że nie pożegnało się inaczej, niestety nie będzie to im już dane.

"Niczego nie przeczuwałam - przysięga każdemu - Widziałam światło w kuchni, odwróciłam się na drugi bok i dalej spałam" (Joanna Racewicz)

W momencie katastrofy Tu-154 zmieniło się życie wielu osób. Teraz dzielą Oni czas na ten sprzed i po wypadku. Najtrudniejsza była identyfikacja ciał, nie wszyscy zdecydowali się na lot do Moskwy. Wiele osób pozostało w kraju w oczekiwaniu na ciało bliskiej osoby, przekazując tylko próbki do badań DNA. Kiedy opadły już emocje wśród wielu osób pojawiły się wątpliwości co do tego, czy pochowana osoba jest rzeczywiście mężem, żoną, dzieckiem... Jest też gro osób, które o ewentualnej ekshumacji słyszeć nie chcą. Niektóre rodziny traumę pogrzebu musiały przeżywać kilka razy, kiedy po jednym, okazywał się, że zostały odnalezione kolejne szczątki, które znowu trzeba pochować.

W książce znajdziemy też rozmowy które odbyły się już po kilku miesiącach od katastrofy. O tym jak każda z osób stara się wrócić do normalnego życia. Z inicjatywy Ewy Komorowskiej, pod patronatem Pani prezydentowej Anny Komorowskiej i przy jej udziale, odbyła się "pielgrzymka" w której udział wzięły 53 rodziny. Dokładnie po połowie roku dwa samoloty z rodzinami wylądowały na smoleńskiej ziemi.

"Będę po raz pierwszy w życiu na miejscu, gdzie umarł mój mąż. Nie umiem powiedzieć, jak z tego wyjdę. Może to będzie pieczęć na pożegnaniu, a może otworzenie ran? Ale jestem gotowa stawić temu czoła. Jest to forma bycia z nim i pożegnania" (Ewa Komorowska)

Cała książka to wzruszający zapis wspomnień i przeżyć rodzin ofiar. Jak wiadomo o zmarłych nie mówi się źle, dlatego obraz poszczególnych osób jest wręcz laurkowy. W końcu kto powie, źle o najbliższej osobie, nawet jeśli nie zawsze było idealnie. Ja jako czytelnik nie mam pretensji o ten brak obiektywizmu bliskich.
Autor nie uniknął jednak historii o charakterze spekulacyjnym. Bo zakładanie, co też mogło się znajdować w pamiętniku Pani Marii Kaczyńskiej taką właśnie spekulacją dla mnie jest i nie powinno się znaleźć w tej książce. Podsyca jedynie zainteresowanie tymiż zapiskami.

Polecam lekturę tej książki. Nie ma tam wzajemnego obwiniania o tragedię, prawie nie czuć politycznych powiązań. Za to można wczuć się w ogrom tragedii, jaka spotkała wiele osób, zupełnie nieprzygotowanych na rozmiar cierpienia. Bo każda z tych osób oprócz osobistej tragedii, musiała sobie radzić z tragedią narodową i ludzką ciekawością.

"Siedzisz przy grobie na trawie, ubrana na czarno, w ciemnych okularach. I nie ma wątpliwości, że jesteś kimś, dla kogo ten człowiek był najważniejszy na świecie. A z tyłu słyszysz "O tu, to chyba Ci z BOR-u. Patrzcie jakie kwiatki mają ładne. A tam to załoga, ci kozacy, co we mgle lądowali!"" (Joanna Racewicz)


"Ich koniec świata rozpoczął się, gdy lewe skrzydło Tu-154M uderzyło w brzozę"

Już za niecały miesiąc czeka nas pierwsza rocznica smoleńskiej tragedii. Przez niemal cały rok byliśmy świadkami medialnej nagonki, politycznej walki i gdzieś w tym wszystkim zaniknęło to co najważniejsze... żałoba i smutek. Bo mimo wszystkiego co zostało napisane, nie ma wątpliwości, że dla 96 rodzin runął codzienny świat i wszystko uległo zmianie.

Jerzy Andrzejczak w...