Na urlop do walizki wagi do 10 kilo wolałam wziąć kilka cienkich książek niż 2-3 grube, stąd czytana właśnie książka "Bieguni" została w domu. A przede mną zaledwie 85-stronicowa "Lalka i perła" Olgi Tokarczuk. W 13 rozdziałach autorka mierzy się z powieścią Prusa zadając sobie i nam pytania: czy to dobrze, że boli? czy romantyzm jest chorobą? co to za dziwna para Wokulski i Rzecki? O.T. odpowiada na nie z pasją, która budzi we mnie pragnienie jak najszybszego powrotu do lektury "Lalki". Pisząc o niej Tokarczuk odwołuje się do swej wiedzy psychologicznej. Mówi o indywiduacji, inicjacji, czy projekcji swoich pragnień na osobę, w której się zakochujemy, o gestaltowskiej interpretacji snu, do ktorego przyrównuje powieść. Pojawia się nazwisko Junga, ale i mistrza Erkharda, odniesienia do "Pieśni nad Pieśniami" czy "Hymnu o miłości" świętego Pawla. Wstrząs, jakiego doświadcza Wokulski na warszawskim Powiślu przyrównywany jest do doświadczenia Buddy, który opuściwszy pałac po raz pierwszy zmierzył się z cierpieniem, starością i śmiercią. To doświadczenie dla obojga rozpoczyna drogę ku przemianie. Z gąsienicy w motyla, który jest symbolem zmartwychwstania, tu obudzenia duchowego.
Kluczowe w inicjacji jest doświadczenie cierpienia, a istotą wyzwolenia wejście w postawę współczucia, współprzeżywania. Także Wokulskiego wobec Izabeli Łęckiej, która go bardzo zraniła, a w której mimo to potem zobaczył "złamaną istotę, która nie znalazła właściwej dla siebie drogi...siostrę w smutku" (Prus)
Ksiazka budzi we mnie refleksje nad sobą. Wdzięczna jestem też autorce za liczne cytaty z Prusa i za nowe dla mnie spojrzenie na "Lalkę".
Z notatek na łapu capu, na co zwróciłam uwagę:
- wyjazd jako inicjacja przemian; tu Wokulskiego do Rosji, ale szczególnie do Paryża
- Buddy i Wokulskiego reakcja na cierpienie - "poczucie jedności że światem, poczucie wspólnoty z innymi bytami...doświadczenie wspólnoty cierpienia"; Prus pisze o tym tak: "I nie tylko obchodzili go ludzie. Czuł zmęczenie koni ciągnących ciężkie wozy, i ból ich karków tartych do krwi przez chomąto. Czuł obawę psa, który szczekal na ulicy, zgubiwszy pana, i rozpacz chudej suki z obwislymi wymionami, która na próżno biegała od rynsztoka do rynsztoka, szukając strawy dla siebie i szczeniąt. I jeszcze, na domiar cierpień, bolały go drzewa obdarte z kory, bruki podobne do powybijanych zębów, wilgoć na ścianach, połamane sprzęty i podarta odzież".
- kryzys połowy wieku, po wypełnieniu roli społecznej, w który wg O.T. wchodzi Wokulski ("A więc już nie KIM JESTEM? KIM MÓGŁBYM BYĆ?, lecz O CO W TYM WSZYSTKIM CHODZI?, JAKIE JEST MOJE ZADANIE? DLACZEGO W OGÓLE JESTEM?") - Tokarczuk
- kryzys jako impuls do przemiany ("by stać się kimś innym...jego status quo nie jest prawdziwym nim" O.T.)
- romantyzm (także Wokulskiego). jako postawa głębszego przeżywania i rozumienia, głębszego współuczestniczenia w doświadczeniach ludzi i zbiorowości, "odwaga głoszenia swoich prawd, prawo do zaznaczenia się w świecie... poświęcenie siebie ... poczucie niewygody i rodzaj prowokacji... niezgoda na świat pozorów". To wg O.T. zapowiedź XX-wiecznego Obcego.
- analiza głosu, którego w sobie doświadcza Wokulski, który zapowiada mu, że to, co po nim zostanie to przebaczenie (wg O.T. ten dialog wewnętrzny Wokulskiego jest nieświadoma rozmową z Bogiem)
- o podziałach w "Lalce" - na arystokratów i zwykłych ludzi, zwierzęta w ludzkiej skórze i mniej licznych ludzi, tych , którzy dążą i tych którzy żyją z dnia na dzień dla brzucha i kieszeni, "prawdziwych, zdających sobie sprawę ze swego miejsca w świecie i pozornych, niewiedzących, zanurzonych w chaosie... śpiących i przebudzonych" (O.T.) chemików i preparaty chemiczne w ich rękach.
- obcość Wokulskiego i a propos tego wywody O.T. o "obcości, która daje możliwość pozostawania w dialogu z bóstwem... obcości jako epifanii...obcości, która pomaga przyjąć, że człowiek należy... do jakiegoś Tam, którego nie pamięta".
- A propos Izabeli dywagacje na temat próżności i pełni; próżności w znaczeniu narcyzmu, jako "niezdolności do obdarzania miłością kogokolwiek poza sobą ", niezdolności do współczucia i pełni, głębi, obrazu Bożego ukrytego we wnętrzu czlowieka, otwartości nieograniczonej, bo "ze strony Boga wszystko może się zdarzyć, ponieważ Bóg nie jest ani WIEM, ani CHCĘ, ani MAM" *O.T.)
- o miłości, o której opowiada "Lalka" O.T. pisze "jest w miłości jakiś element siły nie z tego świata, element boski". Pisząc o miłości wiąże ją znowu ze współczuciem, które umożliwia doświadczenie wspólnoty bólu, zgodnie z przekazaniem "kochaj bliźniego swego, jak siebie samego.
- o wezwaniu, warunkiem odpowiedzi na które jest przebudzenie O.T. pisze cytując opis doświadczenia Wokulskiego przed lustrem "Wtem otworzył oczy i włosy powstały mu na głowie. Naprzeciw siebie zobaczył taki sam pokój jak jego, takie samo łóżko z baldachimem, a na nim ... siebie!... Było to jedno z najsilniejszych wstrząśnien, jakich doznał w życiu, sprawdziwszy własnymi oczyma, że tu, gdzie uważał się za zupełnie samotnego, towarzyszy mu nieodstępny świadek... on sam!..." - (B. Prus)
- o duchu czasu i zamianie pielgrzymki duchowej na pielgrzymkę kulturalną, której celem nie jest Jerozolima czy Compostela, ale Paryż lub Nowy Jork, w których " nie relikwie świętych, nie cudowne obrazy, ale architektura kościołów i obrazy w muzeach interesują pielgrzymów". (O.T.)
- O T. hymn na na cześć pielgrzymki:
"W pielgrzymce ważne jest porzucanie tego, co stare, znajome, bezpieczne. Pielgrzymka jest wyruszeniem w drogę, symbolicznym aktem, wielka decyzją. Jest zmianą punktu widzenia, obraniem nowej perspektywy, próbą zasiania się na nowo, gotowością odnowienia".
Zastanawiałam się, czy słowa te pochodzą u O.T. z osobistego doświadczenia pielgrzymki.

Książka budzi we mnie tęsknotę za przemianą ze wspomnianej już gąsienicy w motyla.

I pragnienie przeczytania na nowo "Lalki.

Na urlop do walizki wagi do 10 kilo wolałam wziąć kilka cienkich książek niż 2-3 grube, stąd czytana właśnie książka "Bieguni" została w domu. A przede mną zaledwie 85-stronicowa "Lalka i perła" Olgi Tokarczuk. W 13 rozdziałach autorka mierzy się z powieścią Prusa zadając sobie i nam pytania: czy to dobrze, że boli? czy romantyzm jest chorobą? co to za dziwna para...