Okres archaiczny w dziejach literatury rzymskiej trwał od początków pisanej literatury (rok 240 p.n.e. i wystąpienie Liwiusza Andronika) do lat osiemdziesiątych I w. p.n.e., gdy to działalność swą rozpoczął Cyceron, który tak bardzo wybił się na tle epoki, że w literaturze ostatnie stulecie przed Chrystusem zyskało miano okresu cycerońskiego. To jednak, co w rzymskiej kulturze literackiej działo się wcześniej odegrało również ogromną rolę tworząc podstawy dla późniejszego łacińskiego piśmiennictwa. Archaiczna literatura rzymska ma tę wadę, że zachowało się z niej stosunkowo niewiele, stąd dla nas współczesnych stoi ona pod znakiem komediopisarzy: Plauta i Terencjusza. To właśnie o nich (oraz o ich kolegach po fachu znanych tylko z fragmentów oraz opinii rzymskich badaczy) traktuje w największym stopniu ten podręcznik. Autorki drobiazgowo przedstawiły poszczególne teksty, dotyczy to zwłaszcza komedii Terencjusza. Bardzo interesujące są też rozdziały poświęcone autorom niezachowanym, szczególnie dwóm wielkim epikom: Newiuszowi i Enniuszowi. W ich przypadku analizie poddane zostały te fragmenty, które przetrwały do naszych czasów. Książka ma przemyślaną kompozycję, dobrze się ją czyta. Oczywiście jest przeznaczona wyraźnie dla filologów klasycznych, osoby znajdujące się daleko od tej szlachetnej dyscypliny będą miały zapewne pewne problemy z przebrnięciem przez stosunkowo dużą ilość łacińskich cytatów, które nie zawsze są tłumaczone. Ten tom został wydany jako ostatni z cyklu Historia Literatury Rzymskiej. Mam nadzieję, że Autorki nie miałyby mi za złe życzenia, by ich książka szybko się zdezaktualizowała dzięki odkryciu nowych fragmentów, czy nawet całości nieznanych dotąd tekstów. Podobno gdzieś istnieje zakonserwowany antyczny rękopis "Annales" - ja sam nie tracę nadziei, że jeszcze wiele utworów archaicznej literatury rzymskiej uda się filologii odzyskać.

Tomasz Babnis

Okres archaiczny w dziejach literatury rzymskiej trwał od początków pisanej literatury (rok 240 p.n.e. i wystąpienie Liwiusza Andronika) do lat osiemdziesiątych I w. p.n.e., gdy to działalność swą rozpoczął Cyceron, który tak bardzo wybił się na tle epoki, że w literaturze ostatnie stulecie przed Chrystusem zyskało miano okresu cycerońskiego. To jednak, co w rzymskiej...