Tematyka środkowoazjatycka jest bardzo słabo obecna w polskich badaniach naukowych oraz w polskiej dydaktyce uniwersyteckiej. Dzieje cywilizacji Wielkiego Stepu zwykle pomija się milczeniem, wzmiankując o nich tylko z rzadka, gdy akurat przedstawia się ich najazdy na Europę (casus Hunów w wieku V czy Mongołów w wieku XIII). Tymczasem to ludy tego właśnie obszaru przez wiele wieków tworzyły swoisty pomost między cywilizacjami Europy oraz Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Jednym z takich ludów byli właśnie Turcy (vel Turkuci), którzy między VI a VIII wiekiem stworzyli dwa imperia (kaganaty), które dominowały na ogromnych obszarach Azji Środkowej i prowadziły wojny z innymi ówczesnymi imperiami: Chinami, Persją, czy kalifatem muzułmańskim.

Lew Gumilow to badacz należący do szkoły rosyjskiej orientalistyki, która bardzo wiele zrobiła dla poznania ludów ałtajskich. Pod względem merytorycznym jego książka stoi na wysokim poziomie. Wykorzystane zostały głównie prace uczonych rosyjskich, ale Gumilow sięga też często po publikacje zachodnie, i jedne i drugie zresztą krytykując. W pracy powstałej w okresie stalinowskim można by się spodziewać większego nacisku na propagowanie koncepcji historiografii marksistowskiej, negatywnego nastawienia do wszystkiego, co zachodnie, a wcale tak nie jest, a Autor posługuje się ładnym stylem, ponadto zaś zdarza mu się użyć łacińskiego powiedzenia.

„Dzieje dawnych Turków” podzielone są na dwie części, opisujące odpowiednio pierwszy i drugi kaganat Turkutów. Narracja ułożona jest chronologicznie i ujmuje wiele zagadnień. Bynajmniej nie tylko wojny i relacje dyplomatyczne z Iranem, Chinami, czy Tybetem. Autor próbuje rekonstruować system społeczny kaganatu, przedstawia jego kulturę oraz religię. Ten ostatni wątek jest tu godny podkreślenia, bowiem Turcy, którzy byli początkowo animistami, przyjęli w pewnym momencie manicheizm jako religię państwową swojego imperium. Niewiele mamy po polsku prac na temat wczesnośredniowiecznych ludów tej części Azji, a trzeba pamiętać, jak wielką rolę – w innej części świata – przyszło jeszcze ich potomkom odegrać.

Tomasz Babnis

Tematyka środkowoazjatycka jest bardzo słabo obecna w polskich badaniach naukowych oraz w polskiej dydaktyce uniwersyteckiej. Dzieje cywilizacji Wielkiego Stepu zwykle pomija się milczeniem, wzmiankując o nich tylko z rzadka, gdy akurat przedstawia się ich najazdy na Europę (casus Hunów w wieku V czy Mongołów w wieku XIII). Tymczasem to ludy tego właśnie obszaru przez wiele...