Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka z trochę mylącym tytułem, bowiem akurat przeżyć własnych Kozłowskiego jest tu niezbyt wiele. Owszem, dostajemy informacje o tym, co spotkało autora wspomnień, ale bez przesadnego pogłębienia tematu i bez oddawania jego stosunku emocjonalnego czy wpływu wydarzeń na jego psychikę, mimo że przecież w trakcie tułaczki po więzieniach stracił wszystkie zęby oraz wzrok w jednym oku. Nie ma więc co szukać tutaj Kozłowskiego jako człowieka, bo w tej materii niewiele pomaga nawet czytanie między wierszami. Jest za to mnóstwo Kozłowskiego jako uważnego obserwatora sowieckiej rzeczywistości. Opis Rosji jest dokładny i dogłębny - od systemu politycznego po gospodarczy, od zasad rządzących przemysłem po funkcjonowanie kołchozów, od życia ludzi w mieście po nędzną egzystencję na wsi, nie brak też tutaj refleksji nad stanem i odbiorem starej i nowej rosyjskiej literatury. Doskonała analiza systemu - o tyle nietrafna, że Kozłowski nie docenił żywotności komunizmu - była możliwa dzięki setkom, o ile nie tysiącom rozmów przeprowadzonych ze współwięźniami. I to być może wszystkimi, jacy przewinęli się przez jego celę, skoro oprócz języka rosyjskiego najwyraźniej znał również francuski, niemiecki i angielski. Wspomnienia są napisane wartko, a ich nieprzemijająca wartość wyraża się choćby w sensownym opisie ówczesnej sytuacji narodowościowej we wschodniej części Polski, solidnym naświetleniu położenia ruskiej i ukraińskiej wsi, wyniszczonej wprowadzeniem kołchozów, a także wyjaśnieniu przyczyny tak dogłębnego zapuszczenia macek komunizmu w Rosjanach. Notabene wiele płynących z lektury wniosków można odnieść i do późniejszych, bliższych nam czasów PRL, a nawet i obecnego okresu, gdzie zapędy do odgórnego uszczęśliwiania ludzi znowu stają się całkiem czytelne...