Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Wokół tematu zagłady Wrocławia w 1945 roku i sensu jego obrony urosła pokaźna literatura polemiczna. Oblężenie miasta w czasie od 15 lutego do 6 maja 1945 było w samych tylko Niemczech – wszak Breslau było drugim po Berlinie największym miastem III Rzeszy - przedmiotem dyskusji toczonej w prasie i osobnych publikacjach przez ludzi o rozmaitej orientacji politycznej i społecznej. Wśród materiałów niewojskowych, odszukanych w toku badań, na czoło wysuwają się zapiski niemieckiego proboszcza parafii św. Maurycego we Wrocławiu, dziekana i radcy duchownego ks. Paula Peikerta. Publikacja jest w sensie dosłownym dziennikiem opowiadającym o codziennych wydarzeniach w oblężonym mieście i osobistych przeżyciach piszącego. Od razu trzeba wspomnieć, że książka jest godnym podziwu przykładem wytrwałości i pilności z jaką autor gromadził fakty, spisywał współczesne mu wydarzenia, komentował je oraz przeprowadzał charakterystykę ludzi i wypadków. Już sam wstęp, w którym przedstawione zostały wydarzenia z 22. stycznia - nastroje wywołane postępami radzieckiej ofensywy zimowej i ewakuacją ludności cywilnej - jest przytłaczający. Dużą zaletą publikacji jest fakt, że księdza interesowały nie tylko sprawy z życia religijnego (choć z racji zawodu to one najbardziej go zajmowały),ale również wiele spraw świeckich, przebieg wojny, kondycja mieszkańców, stan zabudowy, skutki bombardowań i niemal zawsze opatrzone są one stosownym komentarzem. Nie miejsce tu żeby streszczać treść książki, ale trzeba podkreślić, że relacje proboszcza Peikerta z okresu oblężenia przedstawiają dużą wartość. Spisywane codziennie utrwaliły pod wpływem bezpośrednich bodźców ważne wypadki poprzedzające otoczenie miasta oraz wydarzenia związane z oblężeniem Wrocławia przez wojska radzieckiej 6. Armii 1. Frontu Ukraińskiego. W relacjach autora uderza dokładność podawanych faktów dotyczących nie tylko jego parafii, ale i – co ważniejsze – innych dzielnic miasta. Tę dokładność należy przypisywać stałym i szerokim kontaktom duchownego z ludnością cywilną, z innymi księżmi i licznymi żołnierzami, o czym zresztą kilkukrotnie wspomina w dzienniku. Peikert był w okresie oblężenia powiernikiem zarówno licznych parafian, jak i osób, które zetknęły się z nim przypadkowo. Swoje spostrzeżenia powierzali proboszczowi oficerowie jednostek frontowych, członkowie Volkssturmu, obserwator artyleryjski z kościoła św. Elżbiety oraz prości ludzie bolejący nad swoim losem. Dzięki temu wszystkiemu, relacje Peikerta są wiernym odzwierciedleniem nastrojów panujących wśród ludności i wojska. Przygnębiające wrażenie robi choćby opis pobytu kilku tysięcy Bułgarów, Czechów, Polaków i Francuzów w obozie przy ówczesnej Clausewitzstrasse. Wartością publikacji jest również to, że uwadze autora nie uszło żadne ważne zarządzenie skierowane przez NSDAP lub władze wojskowe do ludności cywilnej, których treść spisywał w dosłownym brzmieniu lub w streszczeniu. Szerokiego komentarza doczekały się przykładowo decyzje o ewakuacji cywili poza miasto, obowiązku pracy wydanego przez gauleitera tudzież utworzenie Brandkommandos – specjalnych oddziałów podpalających całe ciągi domów mieszkalnych w śródmieściu. Dziennik Peikerta jest dokumentem nie mającym wiele sobie podobnych. Nie tylko obnaża całkowicie z apoteozy obronę Wrocławia tak gloryfikowaną przez generałów von Ahlfena i Niehoffa (obaj dowodzący obroną),ale staje się zarazem oskarżeniem ich działalności w oblężonym mieście. Chaotyczna ucieczka ludności zarządzona przez gauleitera Hankego, akty terroru i podpalenia dyktowały autorowi „Kroniki dni oblężenia” surowy sąd o samych Niemcach. Jego pamiętnik jest ostrym potępieniem reżimu hitlerowskiego i samej wojny, co jest o tyle cenne, że duchowny redagował go przecież jeszcze w czasie panowania Gestapo i sądów doraźnych we Wrocławiu.