Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Znaleźć e-booka z literaturą bałkańską jest bardzo trudno. A już za darmo – to prawie niemożliwe. Dlatego skorzystałem z okazji i z przyjemnością przeczytałem powieść Borisava Stankovića. Autor pochodził z miasta Vranje na południu Serbii, w bardziej orientalnej części tego kraju i tam też rozgrywa się akcja utworu - w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku. Bohaterką jest Sofka, młoda kobieta z podupadającej rodziny kupieckiej, którą ojciec chce wydać za syna wzbogaconego wiejskiego gospodarza. Do tego jeszcze akcja rozgrywa się na ówczesnym pograniczu serbsko-tureckim, prawosławno-muzułmańskim, a językowo - serbsko-albańskim. Ale dla naszej bohaterki i jej rodziny najbardziej widoczne są różnice pomiędzy ludnością miejską a chłopami. Mentalne, obyczajowe (i to bardzo, ale każdy szczegół byłby spoilerem),a nawet w zakresie strojów czy zachowania. Fabuła rozkręca się powoli, a akcja przyśpiesza jedynie w kilku momentach. Jednak co innego stanowi największe atuty powieści. Pierwszym jest bardzo dokładne przedstawienia środowiska – miejskiego i wiejskiego. Opisy domów, strojów, potraw, zachowań, zwyczajów (np. wizyta w łaźni). Jeśli chodzi o sytuację kobiet to istotnie była różnica pomiędzy miastem a wsią – pomiędzy konserwatywnym patriarchalizmem a skrajnie konserwatywnym i absolutnie totalnym patriarchalizmem. Obok zatem niemal sułtańskiej pozycji męskiej głowy rodziny, kolejną pozostałością po wielowiekowym panowaniu tureckim, były stroje - szarawary (u obu płci),męskie fezy czy potrawy (ale już nie napoje – alkohol leje się litrami) oraz tańce – w półokręgu, bez fizycznego kontaktu z płcią przeciwną – tu określane choro bądź oro (w innych częściach Serbii nazywane kolo). Ciekawy jest też sposób przekazywania informacji przez kobiety – publiczna rozmowa o tej trzeciej - najmłodszej, tak aby ona to usłyszała. Opisy uroczystości przywołują na myśl filmy Kusturicy. Dużym i pozytywnym zaskoczeniem jest przenikająca powieść atmosfera erotyzmu. Książka byłą wydana w 1902 roku i trudno byłoby wskazać polską powieść z tego okresu, gdzie ta sfera byłaby tak silnie prezentowana. Pomimo, iż autor jest mężczyzną – nośnikami treści erotycznych w utworze są zachowania, przemyślenia i pragnienia kobiet. Wyrażają się one jednak wyłącznie w kobiecym gronie. Wymienione wyżej specyficzne cechy powieści zadecydowały o dodatkowej gwiazdce przy ocenie. A książkę przeczytać warto, chociażby dla porównania z naszymi „Chłopami”.