Jesteśmy społecznością, która kocha książki

W swoim czasie, czyli w 1964 r. książka była wydarzeniem, choć lekko mieściła się w ówczesnych systemach pojmowania świata. Głośna stała się, kiedy w 1978 r. Grzegorz Królikiewicz nakręcił na jej podstawie film z przaśnym Franciszkiem Trzeciakiem w roli głównej. Powieść była nawet lekturą szkolną. Czy ją wówczas przeczytałam - a powinnam, jako pilna uczennica. Nie pamiętam. Film znacznie lepiej. Dorwałam teraz niewielki, rozsypujący się egzemplarz z 1988 roku. Czyta się trudno. Nieustające monologi Michała Topornego, roztrząsanie, czy dobrze pokierował swoim życiem są nużące i jakieś jednak przebrzmiałe. Dla kogoś, kto tamtych realiów nie zna – książka może być niezrozumiała. Nikt dzisiaj bowiem nie traktuje wyjazdu ze wsi na studia do miasta jako awansu społecznego. A wtedy? Można powiedzieć z perspektywy czasu, że Michał Toporny się wysferzył. Porzucił swój świat dla innego, z założenia lepszego i wcale mu to szczęścia, wbrew hasłom i zachętom nie dało. Ba, zrobił nawet karierę zawodową z takim samym efektem. Wciąż tęsknił do dawnego życia, miejsca, otoczenia. Mimo jego marności. Tego się nie da zrobić na rozkaz, a tak wtedy sądzono. Fakt, była potrzeba chwili, kraj potrzebował rąk do pracy w przemyśle. I dziesiątki młodych ludzi szło do miast, do hoteli robotniczych, porzucając wieś i wszystko, co tam przeżyli. Jak sobie radzono? Ano, różnie. Michał Toporny nie znalazł rozwiązania. „Drogi ci się pomyliły i uwikłałeś się w to swoje szczęście” - mówił mu wewnętrzny głos. Smutna to powieść, choć może dać do myślenia tym, którzy decydują się na podobny do Michałowego krok i np. wyjeżdżają nie tylko do pobliskiego miasta, ale nas koniec świata… Może im się to samo przytrafić, jak zapomną, skąd są.