Błysk! Potęga przeczucia Malcolm Gladwell 6,9
ocenił(a) na 41 tydz. temu Rozdział 1. Natychmiastowe oceny
Według autora pochopne decyzje niejednokrotnie mogą być dobre lub nawet lepsze niż po dogłębnej analizie. Zarówno logiczne i świadome, jak i pochopne osądy sprawdzają się w nieco innych okolicznościach i nie możemy jednoznacznie stwierdzać, że któryś z systemów jest lepszy.
Świadome myślenie to nic innego jak racjonalne podejmowanie decyzji, które odbywa się na podstawie przeszłych doświadczeń i aktualnie posiadanych informacji w celu logicznego postępowania.
Nieświadome myślenie to intuicja, pochopne oceny, podejmowanie decyzji nie wiedząc dlaczego tak postępujemy.
Rozdział 2. Praca z niewielką ilością informacji – zalety
Autor twierdzi, że w przypadku uszkodzenia kory przedczołowej kory można zauważyć, że osoby nie potrafią dokonywać pochopnych ocen i mają poważne problemy z przekształcaniem decyzji w działania, co wbrew pozorom znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Gladwell podkreśla zatem, że praca z niewielką ilością danych może być bardziej efektywna, bowiem nie jesteśmy wówczas rozpraszani przez szczegóły, które nie mają dla nas znaczenia.
Umysł człowieka jest na tyle potężny, że nieświadomie dostrzega istotne szczegóły i pomija sam to, co jest nieistotne. Autor przedstawia dwa istotne wnioski, które umożliwiają lepsze zrozumienie, w jaki sposób działa nasz umysł nieświadomy:
1) Umysł nieświadomy podejmuje decyzje opierając się na wzorcach, pewnych „podpisach”, które nie są rozpoznawane przez świadomy umysł, z tego powodu czasem robimy coś dobrze, a nie do końca wiemy, jak to jest możliwe .
2) Nieświadomy umysł nie wymaga wielu informacji, aby być w stanie pełnić swoje funkcje.
Rozdział 3. Natychmiastowe oceny – wady
Jedną z wad natychmiastowych ocen jest nieświadome działanie w oparciu o uprzedzenia. Niestety jest to bardzo powierzchowny proces, w konsekwencji możliwe jest podejmowanie decyzji, które nie są zgodne z naszymi przekonaniami. Dodatkowo jesteśmy podatni na skutki torowania.
Świadome postawy decydują o tym, w co wierzymy i w jaki sposób się zachowujemy. Z całą pewnością można stwierdzić, że są źródłem świadomych decyzji.
Nieświadome postawy natomiast to te bezmyślne skojarzenia, na które nie mamy często wpływu.
W sytuacji, gdy działamy automatycznie wówczas polegamy na postawach ukrytych. W praktyce oznacza to, że jeśli mamy silne skojarzenia co do czarnoskórych, to w ich obecności będziemy zachowywać się inaczej, często nawet nieświadomie.
W jaki sposób możemy wyeliminować nieświadome uprzedzenia?
Autor proponuje dwa rozwiązania, które mogą nam w znaczącym stopniu ułatwić pozbycie się tego problemu:
1) Wykorzystaj problem na swoją korzyść- w przypadku spotkania z osobą czarnoskórą możemy przyglądać się sylwetkom kolorowych ludzi sukcesu, co może sprawić, że nasza nieświadomość zacznie tworzyć pozytywne skojarzenia
2) Zmienianie doświadczeń- w tym celu niezbędna jest zmiana doświadczeń i środowiska. Autor zaleca, by spotykać się z ludźmi, które przeciwstawiają się naszym ukrytym uprzedzeniom. Warto czytać książki, oglądać filmy, zaznajamiać się z innymi kulturami, w ten sposób trenujemy nieświadomy umysł i zmieniamy swoje opinie
Rozdział 4. Tajemnica pochopnych wyroków
Niejednokrotnie nie potrafimy wyjaśnić, w jaki sposób dochodzimy do jakiegoś rozwiązania- wiemy coś, ale nie wiemy skąd. W sytuacji, gdy nie mamy pojęcia, co skłoniło nas do pochopnej oceny, wówczas ludzie starają się to racjonalizować na swój sposób, czyli wymyślać niedokładne wyjaśnienia. Mamy poczucie, że w każdym przypadku istnieje racjonalny powód. Warto jednak zwrócić uwagę, że racjonalizowanie osądów wiąże się z dwoma problemami:
1) Niedokładne wyjaśnienia- może się zdarzyć, że nasze racjonalne rozumowanie jest dalekie od prawdy
2) Podejmowanie złych decyzji- racjonalizacja jest niedokładna, co oznacza, że szkodzi zdolności podejmowania mądrych decyzji. Nasz umysł często nie pamięta to, co widział, tylko to, jak sami to opisaliśmy. Ograniczenia językowe sprawiają, że pamięć wzrokowa jest mniej dokładna.
Autor podaje jednak sposoby na to, by przeciwdziałać problemom powstającym w wyniku racjonalizacji:
1) Nie wyjaśniajmy swoich pochopnych decyzji-jeśli sami stworzymy historię wyjaśniającą podświadomą decyzję, wówczas pozbycie się jej będzie trudne.
2) Ulepszanie świadomej percepcji poprzez technologie i techniki nagrywania- są w stanie spowolnić przepływ informacji, np. filmy w zwolnionym tempie.
Rozdział 5. Dlaczego czasem nie potrafimy określić, co lubimy?
Autor wskazuje na trzy przyczyny tego problemu:
1) Przenoszenie wrażeń- nieświadomy umysł jest rozproszony i zwodzony przez informacje, które nie mają znaczenia. Przenoszenie wrażeń sprawia, że oceniamy produkt na podstawie kryteriów, które współwystępują z produktem, a niekoniecznie są jego częścią (np. opakowanie płatków). Dlatego producenci eksperymentują z kolorem żywności, opakowania, wagą opakowania, by wpłynąć na naszą ocenę
2) Nieznajomość- mamy tendencję do preferowania produktów, które są znajome, a nie lubimy tych, które są nieznane.
3) Brak specjalistycznej wiedzy- ekspertów w konkretnej dziedzinie trudno jest zwieść opakowaniem, jednocześnie nieznajomość czegoś nie jest dla nich zniechęcająca. Warto w tym miejscu jednak pamiętać, że zachowywanie się jak ekspert, kiedy nasza wiedza jest niewielka, może być bardzo zgubne. Jeśli będziemy racjonalizować preferencje dotyczące pochopnej oceny, wówczas jedynie udajemy ekspertów.
Rozdział 6. Jak udoskonalić pochopne oceny?
Według autora możliwe jest dokonywanie lepszych pochopnych ocen, jeśli uda nam się nadać określoną strukturę nieświadomej części umysłu. Ma na myśli ćwiczenie pożądanych reakcji i opracowywanie reguł, którymi będziemy się kierować w przypadku wystąpienia stresu. Proponuje następujące rozwiązania:
1) Uwzględnianie zarówno celowego, jak i nieświadomego myślenia- jeśli mamy wystarczającą ilość czasu i zasobów, jednocześnie określone zadanie, wówczas przemyślane podejmowanie decyzji jest odpowiednie.
2) Bycie selektywnym- nie przeciążajmy się szczegółami, bowiem ich nadmiar jest z reguły obciążeniem. Znajdźmy najważniejsze dane i to na ich podstawie podejmujmy decyzje.
3) Ćwiczenia- warto poćwiczyć podejmowanie szybkich decyzji podczas występowania sytuacji stresowych
4) Unikanie pochopnych decyzji w stresie- jest to szczególnie istotne w przypadku próby rozpoznawania wyrazu twarzy.
W jaki sposób możemy ćwiczyć zachowania w stresujących sytuacjach?
Kluczowe jest znalezienie się w środowisku, które imituje stresujące sytuacje. Możemy w tym celu wykorzystać swoich znajomych.