Miłosz Zdebski miał solidne wykształcenie, świetne pomysły, przynoszącą zyski i satysfakcję zawodową firmę, oddanych przyjaciół oraz piękną kobietę. Nagle wszystko prysło jak bańka mydlana – jeden ze wspólników zginął w wypadku, a wkrótce potem drugi został zamordowany. Zdebski trafił do więzienia za zbrodnię, której nie popełnił, i w wyniku niesłusznego wyroku stracił wszystko (firmę musiał odsprzedać za grosze, kobieta odeszła, przyjaciele nie żyją, a wykształcenie i doświadczenie nie przedstawiają już wartości – kto chciałby zatrudnić byłego więźnia?). W zakładzie karnym miał spędzić dwadzieścia dwa lata. Dzięki staraniom zaprzyjaźnionego prawnika wyszedł po piętnastu. Jak nietrudno się domyślić, teraz będzie się starał poznać prawdę: kto i dlaczego wrobił go w morderstwo?

Powieść Marii Biernackiej-Drabik porusza bardzo ważną kwestię. Większość skazanych na pytanie, za co siedzi, powie, że za niewinność, ale wśród nich są ludzie, którzy faktycznie nie zasłużyli na pobyt w miejscu odosobnienia. Co jakiś czas opinią publiczną wstrząsa informacja o zwolnieniu z więzienia kogoś, kto w ogóle nie powinien był się tam znaleźć. Niesłusznie skazany rekordzista spędził w placówce penitencjarnej aż czterdzieści pięć lat!

Wbrew temu, co powszechnie opowiada się o więzieniach, pobyt tam to nie wczasy ani sanatorium. „Darmowe” lokum i wyżywienie to nie wszystko. Wszechobecna przemoc (zarówno ze strony osadzonych, jak i strażników), znęcanie się nad słabszymi, poniżanie ich, brutalne gwałty – to naprawdę ma tam miejsce. Do tego kiepska opieka medyczna. I może się zdarzyć, że ktoś, kto po prostu pogubił się w życiu i popełnił drobne przestępstwo, może się tam skonfrontować z prawdziwymi zwyrodnialcami, dla których życie ludzkie nie przedstawia żadnej wartości. A co dopiero jeśli ktoś wskutek „błędu systemu” lub celowych działań osób trzecich trafia do zakładu karnego naprawdę za niewinność.

Trudno to sobie nawet wyobrazić. Miłosz mówi o swoich przeżyciach dość dobitnie: „Pan nie zdaje sobie sprawy, co to jest więzienie! To jak siedzieć w cudzym g… i nigdy nie móc pozbyć się smrodu, który wszyscy uważają za twój. Ja ten smród czuję nadal” [s. 219].

Zdebski rozpoczyna więc swoje prywatne śledztwo, by ustalić, co wydarzyło się przed laty i kto odpowiada za koszmar, który mu zgotowano. Nie jest to łatwe – po pierwsze, jako osoba zwolniona warunkowo jest na celowniku policji, po drugie, w oczach wielu ludzi bez względu na wszystko jest mordercą, bo „przecież sąd go skazał, dowody były”, po trzecie, minęło piętnaście lat i trudno dotrzeć do osób, które zajmowały się jego sprawą, i po czwarte, nie do końca wiadomo, komu można zaufać. Oprócz Igora, prawnika, który wyciągnął Miłosza z więzienia, swoją pomoc oferuje także dziennikarz śledczy, Sławomir Sępiński. Przed laty przyczynił się on do nagonki na Zdebskiego, ponieważ wówczas najważniejsza była dla niego kariera. Teraz twierdzi, że wierzy w niewinność Miłosza, i chce odkupić swoje winy. Co z tego wyniknie? Mogę wam zdradzić, że sprawa zostanie wyjaśniona, a rozwiązanie okaże się zaskakujące.

Powieść „Za żywopłotem” przeczytałam w jeden wieczór, choć liczy sobie ona ponad trzysta stron. Autorka znakomicie wnika w psychikę kreowanych przez siebie bohaterów, pozwala nam ich dobrze zrozumieć. Wydarzenia z teraźniejszości przeplatają się z retrospekcjami, dzięki którym poznajemy więcej szczegółów. Akcja sprawnie posuwa się naprzód i nie jest łatwo odłożyć książkę.

Jeżeli prawda, sprawiedliwość i wolność to dla was nie tylko puste słowa, ale i symbole pewnych wartości, koniecznie sięgnijcie po utwór Marii Biernackiej-Drabik. Naprawdę warto.

Ewa Szymczak