„Tego chleba już dawno nie ma, zboża też. Matka od świtu do późnego wieczora w kołchozie. Czasami przynosi stamtąd skromną garść prosa lub owsa. Chowamy go skrzętnie, a następnie mielimy na mąkę, rozbełtujemy z wodą…

Jeść… Żyć…

Boże!”

Wielki Głód w Ukrainie pozostaje jednym z najtragiczniejszych wydarzeń XX wieku. Oto w czasach pokoju – lata 30. XX wieku – doszło do przerażającej komunistycznej zbrodni. Wywołany sztucznie głód pochłonął kilka milionów istnień. Była to kara za sprzeciw, jaki chłopi okazywali kolektywizacji i komunistycznej władzy. Stalin nie miał litości. Życie ludzkie znaczyło dla niego tyle, co nic.

Właśnie o tym przerażającym czasie traktuje powieść Tani Pjankowej pod tytułem „Wiek czerwonych mrówek”. Ukazała się ona nakładem Wydawnictwa Mova. Autorka jest ukraińską pisarką i redaktorką. Jej najnowsza książka jest tak naprawdę drugą powieścią podejmującą temat Hołodomoru. Wynika to zapewne z rozmiarów tej tragedii. Jednak Tania Pjankowa w pełni sprostała trudnemu zadaniu. Napisała fenomenalną powieść. Powieść, która wstrząsa czytelnikiem i nie pozostawia go obojętnym. Powieść, która burzy nasz spokój i wyprowadza nas ze strefy komfortu. Powieść, która niepokoi, która oburza, wzrusza i wzbudza naprawdę silne emocje. W pełni zgadzam się z wydawcą, że książka ta „hipnotyzuje językiem i frazą”. Zdecydowanie tak jest. Jestem pod niesamowitym wrażeniem stylu i języka autorki. Kiedy już się do niego przyzwyczaimy, kiedy zrozumiemy liczne metafory i niedopowiedzenia, to nie będziemy mogli oderwać się od lektury. Jestem jednak świadom tego, że nie dla wszystkich będzie to pozycja łatwa w odbiorze.

Zaliczyłbym „Wiek czerwonych mrówek” do tych powieści z cyklu wymagających. Absolutnie jest jednak warta każdej chwili z nią spędzonej. To, w jaki sposób autorka opisała Wielki Głód na ukraińskiej wsi, jest po prostu literackim arcydziełem. Właśnie tak odbieram tę książkę.

Trudno mówić o głównym bohaterze tej książki. Każda z postaci – nawet ta najbardziej epizodyczna – jest bardzo ważna dla całej opowiadanej historii. Każda wnosi do niej własne spojrzenie. Zachowanie każdego człowieka w obliczu głodu może być skrajnie różne.

Akcja powieści rozgrywa się we wsi Macochy w Ukrainie w 1933 roku. Dusia i jej brat mieszkają z matką, Hanną. Kobieta pracuje w kołchozie, skąd czasem przynosi garść czegoś do jedzenia. Oczywiście jest to skrajnie niebezpieczne, jednak Hanna nie ma wyjścia. Myśli głównie o dzieciach.

Tymczasem Sola ma zupełnie inny problem – obżarstwo. Przyjeżdża do Macoch, aby wyleczyć się z niepohamowanego apetytu.

Czy dwa światy – świat głodnych i świat sytych – mogą się ze sobą spotkać?

Głód oznacza dla ludzi powolną śmierć w męczarniach. Na tę śmierć skazał ich „czerwony bóg” – towarzysz Stalin. Jego wolę gorliwie wypełniają komunistyczni aktywiści, którzy odbierają chłopom dosłownie ostatnie ziarno. Głód pozbawia człowieczeństwa. Głód zabija każdą chłopską rodzinę. Z głodem nie można wygrać.

„Wiek czerwonych mrówek” to według mnie znakomita książka. Tania Pjankowa w literackiej formie oddała historię Wielkiego Głodu w Ukrainie. Uważam, że zrobiła to w sposób absolutnie genialny. Bez wahania dziesięć gwiazdek.

Wojciech Sobański