Węgierska powieść religijna i historyczna zarazem. Akcja dzieje się w 1943 r. Węgry sprzymierzone z hitlerowskimi Niemcami zaczynają przegrywać wojnę. I wówczas po kraju rozchodzi się wieść o zmarłym dziesięć lat wcześniej młodym kleryku, którego wstawiennictwo podobno działa cuda. Watykan postanawia zbadać sprawę. Głównym bohaterem jest stary prałat, ksiądz Vizniczei, wyznaczony do roli adwokata diabła. Z racji urzędu stara się podważyć dowody świętości zmarłego i niestety przychodzi mu to z łatwością. Problem w tym, że przegrywającemu reżimowi nowy węgierski święty, wokół którego mógłby zjednoczyć się naród, jest bardzo potrzebny i na prałata wywierane są różne naciski (wszystko to żaden spoiler, tyle możemy się dowiedzieć już z blurba na tylnej stronie okładki).
Powieść jest ewidentnie napisana przez katolika, nie przez antyklerykała, ale powstawała w bardzo szczególnym momencie. Thurzó pisał ją w trakcie obrad Soboru Watykańskiego II i chyba chciał tą książką zabrać głos w dyskusji o reformie Kościoła. Ważniejszy od polityki jest tu bowiem spór o przyjęty wzór świętości. Zmarły kleryk, István Gregor, nie był kimś złym, w istocie można nawet powiedzieć, że na swój sposób był "świętym człowiekiem", ale jego cnoty, bezwzględnego posłuszeństwa, heroizmu w znoszeniu wyrzeczeń i cierpienia aż do zatracenia, są cechami bardzo pożądanymi przez faszystowski reżym. Czy o taką świętość nam chodzi? - pyta ksiądz Vizniczei. I obserwuje, że Istvánowi Gregorowi w całym życiu wszędzie towarzyszył smutek. Życie wszystkich ludzi, których los z nim zetknął, zmieniło się wyłącznie na gorsze.
"Nie wierzę, by fizyczna lub duchowa bliskość świętego musiała budzić smutek i beznadziejność. Czego innego mnie uczono" - mówi stary prałat. No właśnie. Nader odpychające są w książce Thurzó wysiłki przeciwnika księdza Vizniczeia, ojca Erdélyiego by według takiego właśnie wzorca "wyprodukować" świętego dla swojego zakonu i dla faszystowskiego reżymu. Wydaje mi się, że węgierski pisarz witał Sobór z nadzieją, że zmieni on coś może również w stosunku Kościoła do świętości. Nie wiem co by Thurzó powiedział dzisiaj i jak oceniłby dalekosiężne skutki Soboru (zmarł w 1979 r.), ale w każdym razie jego powieść stanowi fascynujące świadectwo czasów.
Osobna kwestia, to że postać Istvána Gregora była wzorowana na prawdziwym człowieku Istvànie Kaszapie. Proces kanonizacji tego kleryka, zmarłego w wieku lat dziewiętnastu, rzeczywiście rozpoczął się w 1942 r. ale wtedy nie został doprowadzony do końca. Jednak w 2006 r. Kościół uznał go za Czcigodnego Sługę Bożego. Ciekawe co by na to powiedział Thurzó?

Węgierska powieść religijna i historyczna zarazem. Akcja dzieje się w 1943 r. Węgry sprzymierzone z hitlerowskimi Niemcami zaczynają przegrywać wojnę. I wówczas po kraju rozchodzi się wieść o zmarłym dziesięć lat wcześniej młodym kleryku, którego wstawiennictwo podobno działa cuda. Watykan postanawia zbadać sprawę. Głównym bohaterem jest stary prałat, ksiądz Vizniczei,...