Zastanawiałyście się kiedyś nad podróżą w przeszłość? Gdzieś w drugą połowę XIX wieku? Podołałybyście sztywnym konwenansom, niewygodnej, ograniczającej ruchy sukni, zamknięciu w domu i ograniczeniom w dostępie do edukacji? Mnie byłoby ciężko, nawet mimo zastępu służących. Zaplanowany każdy dzień, ustalone i święte godziny posiłków, posłuszeństwo wobec pana męża, nieznośne aluzje teściowej, nudne wizyty nielubianych krewnych i niemożność wypowiedzenia nie tylko nawet jednego przekleństwa, ale i własnego zdania! Niemożliwe, nawet na pięć minut.

A jednak autorka czyni taki psikus Zośce Przywarze z Lutomierskich, nauczycielce, matce maturzystki i żonie dyrektora w jednym. Właścicielka apartamentowca w stolicy ma w domu starą toaletkę z lustrem i w pewnym momencie po drugiej jego stronie zauważa, jota w jotę siebie, w sztywnej krynolinie, bez grama makijażu, za to w wyjątkowo finezyjnym koku. Szok i niedowierzanie. Naukowcy kroją teorie o tunelach czasoprzestrzennych i przestrzeniach euklidesowych, a tu wystarczy zwykłe zwierciadło w toaletce! Cóż to za dostojna kobieta po drugiej stronie, równie zszokowana i zdumiona, chociaż nie tak ekspresyjna w ruchach? Nie, to jednak nie Zośka - to Zofia Lutomierska z Łagierskich, matka czworga dzieci, stateczna żona właściciela rozległych dóbr ziemskich i dworku w Lutomierzycach.

Dwie kobiety, niemal identyczne z wyglądu, obie blisko czterdziestki, z podobnym bagażem sukcesów i trosk, ale z jakże różnych światów zaczynają prowadzić regularne rozmowy, skupiając się na niedawnej zdradzie swoich mężów, a pewnego dnia nawet zamieniają się rolami. Jak czuła się Zośka rzucona w smutny okres powstania styczniowego, a jak Zofia na warszawskiej ulicy pełnej kobiet w mini i z kolorowymi włosami możemy się tylko domyślać. Na szczęście nie trwało to długo.

Autorka zastosowała zabieg, który od razu przywołał w pamięci książkę “Godzina pąsowej róży”. Zgrabnie jej to wyszło, bo zderzenie dwóch epok wygląda iście szokująco. W warstwie historycznej, która, jak zawsze, bardzo mnie interesuje mamy znakomicie oddany klimat polskich dworków szlacheckich z XIX wieku, typowych z wyglądu, wspartych od frontu na kolumnach, z ogrodami czarującymi zapachem jaśminu i maciejki... Jednocześnie niespokojne i bolesne czasy powstania styczniowego opisane są z pedantyczną dokładnością i dbałością o fakty historyczne, starannie i skrupulatnie wyszukane w źródłach i opracowaniach, a świetnie wplecione w fikcyjną fabułę. Nie ma patosu, a odczuwa się brzemię tamtych tragicznych wydarzeń. Relacje z porażek militarnych, starcia między dowódcami, brutalne śledztwa w cytadeli warszawskiej, zsyłki na Sybir. Wszystko tu mamy zgrabnie zarysowane.

Jest w tej książce bardzo patriotycznie, a autorka, pisząc o przeszłości, nie unika też wzmianek o współczesnych problemach kraju. Jest także bardzo smacznie. Podobnie jak w czytanej przeze mnie kilka lat temu innej książce autorki – “Rok 1863. Opowieść o miłości, wojnie i gotowaniu” mamy tu sporo kulinarnych przepisów, a w kuchni lutomierzyckiego dworku rozchodzą się nieziemskie zapachy. Jak stwierdza Zofia współczesne wypieki w cukierni mają się nijak do kunsztu cukierniczego kucharki Marceliny.

Nie jest to najwyższych lotów ambitna powieść, a dla niektórych może się wydać nawet nieco naiwna, niemniej kto lubi powieści obyczajowe z historią w tle, a także sagi rodzinne powinien być zadowolony. Czyta się błyskawicznie (mnie wystarczyło jedno posiedzenie w sobotnie popołudnie), przyjemnie i lekko, czasem łza się w oku zakręci, czasem wybuchnąć można gromkim śmiechem. Przepiękny i plastyczny język to wielki atut tej książki.

Zderzenie dwóch epok wyzwala zadumę i refleksję nad zmianami historycznymi w kontekście obyczajowym i pozycją kobiety w społeczeństwie. Jedno, niestety, się nie zmieniło: mężowie zdradzali i zdradzają nadal.

Polecam, tym bardziej, że autorka jest moją znajomą na LC i bardzo cenię, jako historyk z wykształcenia, jej pasję do historii, którą widać na każdej stronie.

Zastanawiałyście się kiedyś nad podróżą w przeszłość? Gdzieś w drugą połowę XIX wieku? Podołałybyście sztywnym konwenansom, niewygodnej, ograniczającej ruchy sukni, zamknięciu w domu i ograniczeniom w dostępie do edukacji? Mnie byłoby ciężko, nawet mimo zastępu służących. Zaplanowany każdy dzień, ustalone i święte godziny posiłków, posłuszeństwo wobec pana męża, nieznośne...