W filmie „Frida” jest taka scena, w której młoda jeszcze Frida Kahlo zwraca się do pewnego cenionego malarza o ocenienie jej prac. Chce znać brutalną prawdę – jeśli nie jest wystarczająco dobra, będzie musiała pożegnać się z marzeniami o malarstwie i znaleźć sobie inne zajęcie. Gdyby główny bohater powieści „Drabina do nieba” postąpił podobnie, być może dowiedziałby się, że literatura faktycznie nie jest jego powołaniem. Zamiast tego postanawia oszukiwać innych i siebie, by wszelkimi możliwymi sposobami zdobyć pozycję w literackim świecie. Ma wielki apetyt na sukces, ale znikomy talent.

Jak to się robi? Wystarczy trochę sprytu i wyczucia sytuacji, ale przede wszystkim trzeba odpowiednio wykorzystać nadarzającą się okazję. Maurice'owi Swiftowi taka właśnie szansa trafia się, gdy restaurację, w której pracuje, odwiedza znany pisarz. Starszy i samotny Erich Ackermann nie potrafi oprzeć się urokowi młodego chłopaka, a ten z kolei nie potrafi przepuścić takiej okazji. Wkrótce Maurice staje się jego nieodłącznym towarzyszem, a później także powiernikiem. Jako młody, aspirujący, zmagający się z brakiem pomysłów pisarz, Maurice usłyszy od doświadczonego Ericha cenną radę: „wszyscy mają tajemnice. W przeszłości każdego z nas jest coś, czego wolelibyśmy nie ujawniać. Tam znajdziesz swoją historię”*. Oczywiście Maurice skrzętnie z tego skorzysta.

Bohater „Drabiny do nieba” wkracza przebojem na literackie salony, ale wkrótce dowie się, że równie trudno się tam utrzymać jak dostać. Ma szczęście, bo jego wdzięk i uroda zapewniają mu stałe towarzystwo kolejnych podstarzałych pisarzy. Wśród nich znajdzie się sam Gore Vidal, który bardzo zręcznie zostaje wpleciony w narrację. Rozdział z nim w roli głównej to czysta przyjemność oraz poprzeczka zawieszona tak wysoko, że wszystko, co następuje później, wywołać może już raczej niedosyt. No właśnie, kolejne etapy tej historii budzą wątpliwości – jedne są zbyt zuchwałe, a inne zbyt naiwne, by mogły zdarzyć się naprawdę. Czy Maurice'a nie powinna otaczać aura tajemniczości, a jego działania nie powinny być bardziej subtelne i wyrafinowane?

Choć nasz bohater doskonale rozumie, z jakimi wyzwaniami musi mierzyć się pisarz, to nie zamierza stosować się do żadnych reguł. Mówi: „[pisarz] usiłuje zrozumieć, co czuje się, żyjąc w chwili, która nigdy nie istniała, z osobą, która nigdy nie żyła, wypowiadając słowa, których nigdy nie wypowiedziano”. To również trafne podsumowanie prozy Johna Boyne'a. „Drabina do nieba” jest na tyle zabawna i błyskotliwa, że dla niejednego czytelnika może okazać się literackim odkryciem sezonu. Dla innych z kolei będzie stanowić swoiste zaproszenie do świata zakazanych układów i związków.

Anna Aniszczenko

* Wszystkie cytaty pochodzą z książki.