„Nagle zrozumiałam, dlaczego tak się śpieszył, by wydać mnie za mąż. On już kontrolował matkę, a Pietruszka był właściwie jego więźniem. Teraz Mienszykow musiał już tylko pozbyć się Anuszki i mnie, żeby osiągnąć swój ostateczny cel. Chciał rządzić Rosją”.

Powieść historyczna jest bardzo wdzięcznym gatunkiem literackim. Pozwala zarówno autorowi, jak i czytelnikom dosłownie przenieść się w czasie. Ci, którzy uważają historię za nudną, wskazują, że składa się ona tylko z suchych dat. Nic bardziej mylnego. Wszak historia to ludzie, ich życie, namiętności, pasje, miłości, zdrady, żądza władzy. Każda data jest tylko konsekwencją ich wyborów, tego, jak postrzegali otaczający ich świat i swoje w nim miejsce. Powiem jeszcze coś – naprawdę trudno mi zrozumieć fenomen „Gry o tron”. W historii każdego kraju było wiele takich gier o tron, równie krwawych i bezwzględnych – a ponadto wydarzyły się naprawdę.

Przekonujemy się o tym, sięgając po znakomitą powieść Ellen Alpsten pod tytułem „Córka carycy”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Marginesy. Chociaż do tej pory nie miałem styczności z tą autorką, to jednak „Córka carycy” dosłownie mnie urzekła. Jest to rewelacyjna powieść historyczna, napisana właściwie wzorcowo. Na każdej stronie widać ogrom pracy, jaką wykonała autorka. Dzięki temu otrzymaliśmy świetną książkę, którą doprawdy czyta się jednym tchem. Pierwsze kilkadziesiąt stron wprowadza nas w wydarzenia – może przez to czytało mi się je nieco gorzej.

Tytułową bohaterką powieści jest Elżbieta Piotrowna, córka cara Piotra Wielkiego i carycy Katarzyny. Poznajemy ją jako młodą dziewczynę, która ma kochających rodziców i o nic nie musi się martwić. Jej los wydaje się zaplanowany – ma poślubić króla Francji Ludwika XV. Jednak wkrótce umiera car Piotr Wielki. Dziewczyna jest zrozpaczona. Władzę na chwilę przejmuje jej matka, jednak wkrótce ona również umiera. Rozpoczyna się tym samym wielka i skomplikowana rozgrywka o carski tron. Rozgrywka, która przyniesie wiele ofiar, niespodziewanych rozstrzygnięć i na zawsze zmieni życie Elżbiety.

Rosyjski dwór okazuje się rajem dla spiskowców, intrygantów, szpiegów i zdrajców. Każdy dba tu jedynie o własne interesy, a wczorajsi przyjaciele dziś mogą okazać się zaciekłymi wrogami. Jak w tej sytuacji odnajdzie się Elżbieta? Czy będzie umiała sprostać oczekiwaniom, które wielu żywi co do jej osoby? Czy okaże się godną córką Piotra Wielkiego? Czy zaufa właściwym osobom? Czy spełni się dziwna przepowiednia, którą wysłuchała jako dziecko?

„Córka carycy” jest świetnym studium władzy, rosyjskiej polityki i ideologii. Dowiadujemy się, jak władcy Rosji postrzegają swój kraj i relacje z ludem. Przepych carskiego dworu, wręcz niewyobrażalny, razi w zestawieniu z nędzą prostych ludzi. Okrutne rozrywki poszczególnych carów każą zapytać, czy byli oni władcami dbającymi o Rosję, czy krwawymi tyranami.

Całą historię poznajemy z perspektywy Elżbiety. Podświadomie czujemy do niej sympatię, nie znaczy to jednak, że autorka przedstawiła ją jako anioła. Nie, Elżbieta była także dzieckiem swojej epoki. Kochała luksus i zbytek. Czasem jesteśmy zdumieni jej naiwnością i krótkowzrocznością. Mimo wszystko na tle pozostałych polityków – ruskich książąt, zagranicznych posłów, bojarów, kolejnych następców tronu i carskich doradców – jawi się ona jako osoba obdarzona pewną refleksją. Czy to wystarczy, aby przetrwać? Czy młoda, bezbronna dziewczyna ma szanse w bezwzględnej rozgrywce o rosyjski tron?

Elżbieta jest także kobietą. Kobietą, która pragnie miłości i zrozumienia. Jednak jej kolejne romanse sprowadzają na nią coraz to większe kłopoty. Czy zatem znajdzie prawdziwą miłość, która będzie dla niej podporą?

Powtórzę to jeszcze raz – „Córka carycy” to bardzo dobra powieść historyczna, która dosłownie przenosi nas do Rosji pierwszej połowy XVIII wieku. Śledząc życie Elżbiety Piotrownej, poznajemy spory okres rosyjskiej historii. Jest to fascynująca i godna polecenia lektura dla wszystkich miłośników dobrych powieści historycznych.

Wojciech Sobański