Za sprawą Blaze Minevskiego i jego „Celownika” pierwszy raz spotykam się z literaturą macedońską. W moje ręce trafiła książka nagradzana wieloma prestiżowymi wyróżnieniami w kraju, została przetłumaczona na wiele języków i zdobywa popularność na całym świecie. Moje pierwsze skojarzenie po kilkudziesięciu stronach to proza Wiesława Myśliwskiego – autora cenionego przez wielu polskich czytelników i spodziewam się, że Blaze Minevski zdobędzie uznanie fanów naszego mistrza pióra.
Bohaterem książki jest Konstantin – snajper, reprezentant świata chrześcijańskiego, który ma za zadanie zlikwidować wrogiego snajpera, który z drugiego brzegu rzeki sieje spustoszenie wśród jego towarzyszy broni. Przeczesując teren przez celownik swojego karabinu odkrywa, że celuje w niego piękna kobieta, która jednak nie pociąga za spust. Oboje obserwują się ze swoich kryjówek i żadne nie decyduje się na oddanie strzału, a dla Konstantina sytuacja jest pretekstem do snucia opowieści o swoim życiu i związanych z tym przemyśleń. Opowiada o kobietach, które przewinęły się przez jego życie, rozważa kwestie dotyczące wojny, miłości, życia i śmierci oraz sztuki.
Punktem wyjścia dla jego rozważań jest legenda o Doruntinie, bo takim imieniem bohater nazywa swoją przeciwniczkę. Legenda mówi o tym, że pewna matka ma dziewięciu synów i córkę, która wychodzi za mąż za mężczyznę z odległych stron, co martwi matkę. Jeden z jej synów składa przysięgę, że jeśli matka zechce zobaczyć się z córką, on przyprowadzi dziewczynę z dalekich krajów. Jednak wszyscy synowie giną, a matka czując zbliżającą się śmierć cierpi, bo Konstantin nie dotrzymał danej obietnicy. Jednak przysięga jest silniejsza niż śmierć, chłopak wstaje z grobu i przyprowadza Doruntinę. To tylko jedno z nawiązań literackich, których bogactwo odnajdziemy na kartach tej niezwykłej powieści.
Pomiędzy snajperami nawiązuje się metafizyczna więź. Obserwują się przez celowniki swoich karabinów i jakby słuchają, Doruntina reaguje na słowa Konstantina kręcącą się w oku łzą, śladami uśmiechu w kącikach ust, drobnymi gestami świadczącymi o tym, że słucha. A Konstantin opowiada swoje życie, a w jego monologu prawda przeplata się ze strumieniem świadomości, często wraca do kursu kreatywnego pisania, którego był uczestnikiem przed laty w Stanach Zjednoczonych. Podejmowane tam tematy pozwalają na wszechstronne analizy, jednak wydaje się, że głównym tematem jest literatura sama w sobie, poglądy autora na jej rolę, cechy dobrej powieści, konieczność tworzenia w sytuacji zagrożenia, która wymusza staranność i dążenie do doskonałości. Wojna w „Celowniku” ma wymiar działania bezsensownego w swojej niszczycielskiej właściwości, sprawia że życie wydaje się brudne i nic niewarte. Autor postrzega je również jako część śmierci, a nie odwrotnie.
Porównałam powieść do twórczości Wiesława Myśliwskiego, a pogłębiając tę myśl muszę stwierdzić, że Minevski bardziej przypadł mi do gustu, mimo wszystko łatwiej się go czytało. „Celownik” to niezwykle osobista książka, melancholijna, refleksyjna, a przez to trudna w odbiorze, wymagająca, przeznaczona do delektowania się długimi godzinami. Tym samym na pewno nie będzie podobała się każdemu. Jest dość skomplikowana, wielopoziomowa, a wielość wątków i pozorna ich chaotyczność wymaga skupienia i swoiście medytacyjnego podejścia. Mnie urzekła swoją poetycznością i niekonwencjonalnością.
Wobec powyższego mam żal do Wydawcy, że potraktował utwór po macoszemu, bo wydrukował ją tak drobną i ciasną czcionką. Forma tutaj dodatkowo utrudnia zagłębienie się w tak bogatą, skomplikowaną treść.

Za sprawą Blaze Minevskiego i jego „Celownika” pierwszy raz spotykam się z literaturą macedońską. W moje ręce trafiła książka nagradzana wieloma prestiżowymi wyróżnieniami w kraju, została przetłumaczona na wiele języków i zdobywa popularność na całym świecie. Moje pierwsze skojarzenie po kilkudziesięciu stronach to proza Wiesława Myśliwskiego – autora cenionego przez wielu...