Swoją Trylogię ukraińską pisarz tworzył w latach pięćdziesiątych zeszłego wieku. Składają się na nią księgi zatytułowane kolejno: Komysze, W stanicy oraz Droga powrotna. W latach 1955–1960 emigracyjna oficyna Gryf przyczyniła się do zaprezentowania utworu w Londynie i na podstawie tej właśnie edycji została przygotowana, wydana, lubelska wersja.

W trzecim tomie cyklu, Droga powrotna, los obchodzi się ze Stasiem jeszcze okrutniej – najpierw umiera ojciec, a potem chłopiec spóźnia się na odpływający statek, którym Polacy, także matka i siostra, ewakuują się do wolnej już ojczyzny. Ląduje w dietdomie, sierocińcu, w którym bezprizorni są maltretowani i bici przez „wychowawców”, dziewczynki gwałcone. Jednocześnie tworzą się między dziećmi więzy szczególnego rodzaju, oparte na przyjaźni, specyficznym, trochę bandyckim poczuciu honoru, miłości, oddaniu. I znów, jak wcześniej, to Grisza Aszwajanc, dobry duch, opiekun Majewskiego, wyzwala go z koszmaru, daje szansę, pewnie niewielką, na powrót do wyśnionej Polski. Ale to tam też, w morzu rewolucyjnego zezwierzęcenia, odczłowieczenia znajdujemy przejmujące obrazy ginącej rosyjskiej inteligencji (lekarz opiekujący się umierającą Szurą).

Łobodowski zbudował niepowtarzalny obraz Rosji początku lat 20. (w tle brzmią gdzieś echa wojny polsko-bolszewickiej) z nieustającymi buntami, walkami wszystkich ze wszystkimi, okrucieństwem wcześniej zupełnie nieznanym, z niewyobrażalną nędzą, łamaniem wszystkich, wydawałoby się trwałych, ustalonych raz na zawsze kanonów życia. W tyglu narodowości, rozbieżnych interesów, poza centrum wielkiej Rosji, można znaleźć szamoczących się, próbujących się wyrwać z tego Armagedonu do powstającej ojczyzny Polaków, zakorzenionych, ale jednak pielęgnujących swą odrębność, chyba nawet jakieś poczucie wyższości.

Nie ma w pisaniu Łobodowskiego nienawiści; jest autentyzm, który może budzić zdumienie – w opisie obyczajów dnia codziennego, a przede wszystkim w polszczyźnie, której już nie ma. Pięknej, kresowej, z oryginalnym słownictwem, odbijającej jasnym światłem wieki minione, z tradycją, obyczajem zupełnie zapomnianym. Wielka literatura, którą czym prędzej trzeba koniecznie i natychmiast przywrócić Polsce i Polakom.

ISBN : 9788370389503