Późne średniowiecze. Historia National Geographic

To całkiem nieźle napisana historia Europy XIV-XV wieku. oczywiście, jak na serię wydawniczą. Bo daleko tej książce do solidnych syntez naukowych. Raczej mamy syntezę popularnonaukową, choć w tym przypadku taką, po którą warto sięgnąć. Została przedstawiona nie tylko polityka i ustroje państw (choć raczej więcej było przykładów walki o władzę niż przemian ustrojowych) oraz stosunki międzynarodowe, ale również przekształcenia gospodarcze, zmiany społeczne, a także nieco (za mało) zjawiska kulturowe. Nie zabrakło czarnej śmierci (ale zabrakło informacji, że to największa epidemia średniowiecza, lecz nie jedyna), zabrakło herezji i ruchów religijnych, oprócz pielgrzymek. Jako cenne należy wymienić wreszcie wzmianki o Europie Środkowej (mało jednak Czech i Rusi), choć w stosunku do omawianych wydarzeń w Anglii czy na Półwyspie Iberyjskim - zbyt mało. A teraz szczegóły, które obniżają wartość książki (dla zainteresowanych).
s. 25-26. Przeniesienie siedziby papiestwa do Awinionu nie zostały poparte informacją, dlaczego tak się stało. A przecież nie chodziło o kaprys papieża.
s. 26. "To właśnie za sprawą podejmowanych w Awinionie decyzji w Anglii i Niemczech zaczęło kiełkować ziarno, które później miało przynieść żniwo w postaci reformacji". Kiełkowało jakieś 200 lat - długowieczne to ziarno. A w ogóle to takie zdanie ogranicza przyczyny reformacji wyłącznie do błędnych poczynań papiestwa.
s. 30. "Polska (...) przez następne trzysta lat potykała się z Czechami i Węgrami [od początku XI w.]". Ciekawa koncepcja, ale nie znajduje jakoś potwierdzenia; brak przy tym kilku innych przeciwników Polski z tego okresu.
s. 36. Roland jako siostrzeniec Karola Wielkiego - to raczej hipoteza, nie fakt (w Wikipedii "dalszy siostrzeniec", co samo w sobie jest już zagadkowym stwierdzeniem).
s. 41. Pierwsze zdanie na stronie jest tak niejasne, że nawet nie będę próbował wyjaśniać "co autor miał na myśli".
s. 50. Węgry z dostępem do morza od XIV do XX w. Ciekawa koncepcja, pewnie Węgrzy by się ucieszyli, tylko co zrobić, kiedy stracili odrębność państwową na kilka wieków...
s. 52. Kazimierz Wielki, jedyny z takim przydomkiem król Polski, doczekał się tylko wzmianki o działalności na arenie międzynarodowej, autorzy nie zauważyli jego ogromnej roli w polityce wewnętrznej.
s. 59. Czarna śmierć w wyniku przywiezienia do Europy zarazków (tak przy mapie) oraz przedostawania się do organizmu bakterii (tak w tekście). Pojęcia nie są synonimami, więc może należałoby ujednolicić tekst.
s. 59. na mapie jest nieprecyzyjne datowanie, podana dokładna liczba ofiar (co w epoce przedstatystycznej jest absurdalne), niedokładny przebieg zasięgu epidemii(częściowo do wybaczenia)dziwne, nieistniejące twory, ujęte na mapie, jak np. Ukraina, napisana czcionką wskazującą, że to państwo (tak, w XIV w.), Anglia na wysokości Szkocji, jest Warszawa i Królewiec, ale brak Malborka, Gdańska, Wrocławia, Pskowa, Nowogrodu, Pragi. Generalnie, mapa jest bardzo nieudana i mało przejrzysta ze względu na dobór kolorów.
s. 61. Zawsze myślałem, że "memento mori" to "pamiętaj o śmierci". Zajrzałem do Wikipedii - tam tak samo. a w tekście - "pamiętaj, że umrzesz". Po co wprowadzać czytelników w błąd?
s. 102. Postać Joanny d'Arc wciąż budzi wiele emocji i wciąż nie jest w pełni poznana, na temat jej pochodzenia nie ma jednoznacznej, nie budzącej wątpliwości wiedzy, dlaczego więc w książce mamy podane z całą pewnością pochodzenia i datę urodzin - nie wiem.
s. 103-104. Dość enigmatyczne informacje o kanonizacji Joanny. Wydawnictwo nie lubi świętych?
s. 112. Zagmatwane i zawierające błędy kalendarium.
s. 114. Gdy mowa o Bizancjum i walkach z Turkami, pojawiają się Bułgarzy. Toż byli już w 1444 r. podbici.
s. 121. Hanza wg autorów transportuje w XV w. zboże z rosyjskich równin. Ciekawe, że jeszcze wtedy nie było Rosji (największe księstwo - to Wielkie Księstwo Moskiewskie, choć wiele ziem ruskich miała wtedy pod swoją władzą Litwa. Ale skąd to zboże, skoro z jednego wysianego ziarna, wg wyliczeń historyków gospodarczych, uzyskiwano około 1,5 ziarna zebranego. To co tu eksportować. Chyba, że z ziem polskich, gdzie ten współczynnik szacuje się na 5 ziaren zebranych.
s.148. Na mapie z roku 1450 całe (!) Królestwo Węgier jest już w rękach tureckich - a przecież tak nigdy nie było. Brakuje też stolicy państwa krzyżackiego, Malborka.
s. 150. W tablicach chronologicznych pełna dyskryminacja Polski - żadnej informacji, w tym o założeniu uniwersytetu (skoro jest Praga i Heidelberg), o zmianie dynastii panującej (skoro jest o innych, niż Jagiellonowie, np. Sforzach, o bitwie grunwaldzkiej czy drugim pokoju toruńskim.
s. 154. W bibliografii (zresztą dobrej) pojawiły się powtórzenia niektórych pozycji.

Jak z powyższego zestawienia widać, praca nie jest wolna od błędów braków i wątpliwych informacji. Na szczęście ich ranga nie jest na tyle wielka, żeby dyskredytowało to całe opracowanie. Ale tak nie powinno być, dlatego też nie mogę, po raz kolejny w przypadku serii, dać zbyt wysokiej oceny. na tle wcześniejszych tomów jest to jednak jeden z lepszych i może stanowić niezłe wprowadzenie do epoki.

To całkiem nieźle napisana historia Europy XIV-XV wieku. oczywiście, jak na serię wydawniczą. Bo daleko tej książce do solidnych syntez naukowych. Raczej mamy syntezę popularnonaukową, choć w tym przypadku taką, po którą warto sięgnąć. Została przedstawiona nie tylko polityka i ustroje państw (choć raczej więcej było przykładów walki o władzę niż przemian ustrojowych) oraz...

więcej

mniej

Pokaż mimo to