Puszcza Kampinoska - Jaktorów 1944

Plus za próbę przybliżenia tego w sumie mało znanego wydarzenia z okresu walk o Warszawę w okresie Powstania Warszawskiego. Niestety minus za wykonanie. Książka jest nierówna z dużą ilością powtórzeń raz przywołanych faktów. Niepotrzebnie przeładowana jest informacjami ściśle technicznymi o broni itp. Rozdział o prawdziwych sojusznikach jest całkowitym nieporozumieniem i wygląda jakby autor na siłę próbował dopisać dodatkowe strony. Brakuje za to niezbędnego w takich opracowaniach wstępu o sytuacji globalnej na froncie w okresie bezpośrednio poprzedzającym opisywane wydarzenia.

Plus za próbę przybliżenia tego w sumie mało znanego wydarzenia z okresu walk o Warszawę w okresie Powstania Warszawskiego. Niestety minus za wykonanie. Książka jest nierówna z dużą ilością powtórzeń raz przywołanych faktów. Niepotrzebnie przeładowana jest informacjami ściśle technicznymi o broni itp. Rozdział o prawdziwych sojusznikach jest całkowitym nieporozumieniem i...

Warto książkę przeczytać. To pierwsze, co mi się nasunęło po lekturze. Kolejna pozycja z serii Historyczne Bitwy jest nader obszerna, ale przynajmniej treść uzasadnia taką objętość. Co prawda aneks i dokumenty (lub rekonstrukcje zdarzeń) nie wydają mi się konieczne, ale już wyjątkowo bogaty serwis zdjęciowy - jak najbardziej. Aż cztery wkładki z fotografiami to ewenement w serii, ale dla odbioru pracy niebywale przydatna okoliczność. Na wyrost jest bibliografia, bo nie wszystkie pozycje są warte uwagi, np. przestarzała "Encyklopedia II wojny światowej". No i mało przejrzyste mapy, co jest stałą bolączką cyklu. Przy okazji - brakuje trasy przemarszu żołnierzy AK z Puszczy Nalibockiej do Puszczy Kampinoskiej.
Autor wykorzystał wiele relacji i udało mu się zrekonstruować nie tylko ww. przemarsz zgrupowania nowogródzkiego, ale również jego udział w działaniach wspomagających powstanie warszawskie, a następnie nieudaną próbę przebicia się w Świętokrzyskie. Dużą zaletą są liczne próby wyjaśnienia poczynań dowódców, decyzji podejmowanych przez dowództwo i wbrew dowództwu, oceny zachowań żołnierzy (choć rozstrzelanie niemieckich jeńców czy umowa o swobodnym przemarszu między oddziałem AK a administracją niemiecką budzą moralne wątpliwości, nie rozstrzygnięte przez autora). Pojawia się też trochę nieścisłości, jak nazywanie ZSRR Rosją Sowiecką (s. 16), co zapewne wynikało z używania określenia Sowiety. Ale tu mamy ewidentny błąd - Nowak mógł posłużyć się określeniem Związek Sowiecki. W ocenie stosunku sojuszników wobec Polski autor wykazał się nadmiernym patosem, a niekiedy nawet przesadzał, oczekując np. przybycia okrętów brytyjskich we wrześniu 1939 r. na Bałtyk (czyli w rejsie samobójczym, bo Bałtyk nie nadaje się do wielkich operacji okrętów nawodnych - jest morzem zamkniętym; s. 223). Wreszcie, przykładowo, pojawiają się złe zapisy nazw miejscowości, co znalazło wyraz w załączniku nr 2, w którym zapis "Pruszanka-Karp-Niemyje-Ząbki-Koce-Basie-Schaby-Trzaski-Kułaki" sugeruje 9 miejscowości, gdy tymczasem chodzi o 7, w tym: Niemyje-Ząbki, Koce-Basie i Koce-Schaby. To jednak w gruncie rzeczy drobiazgi. Na szczęście pozytywów jest znacznie więcej.
Oprócz wymienionych wcześniej opisów i interpretacji autor dość krytycznie traktuje decyzje dowódców AK w powstaniu, opierając się zresztą zawsze na źródłach. Przytacza je często i to także duży walor książki. Bardzo skrupulatnie zostały przeprowadzone wyliczenia stanu oddziałów i posiadanej broni. Czasami brak danych personalnych dowódców i żołnierzy, ale z tekstu wynika, że Nowak starał się odnaleźć te informacje. Bardzo dużo przypisów, często przytaczających różne wersje wydarzeń, wynikające z różnych relacji świadków również bardzo pomagają w odbiorze książki. I wreszcie oceny, wśród których pragnę jedynie wspomnieć o negatywnej opinii o dowództwie powstania, które źle wykorzystało "leśnych" z Puszczy Kampinoskiej, rzucając ich do walki w mieście, do czego nie byli ani szkoleni, ani przygotowani. Zgadzam się z autorem całkowicie.
Praca zasługuje na wysoką ocenę i w moim przekonaniu trudno będzie o bardziej drobiazgowe przedstawienie działań niezbyt w gruncie rzeczy wielkiego zgrupowania. Natomiast rzeczywiście przydałaby się praca, jak sugeruje autor, która przybliżyłaby postępowanie sojusznika Niemiec, żołnierzy węgierskich, niebywale życzliwych i pomocnych polskim partyzantom. Ale o tym także trzeba poczytać w książce Szymona Nowaka.

Warto książkę przeczytać. To pierwsze, co mi się nasunęło po lekturze. Kolejna pozycja z serii Historyczne Bitwy jest nader obszerna, ale przynajmniej treść uzasadnia taką objętość. Co prawda aneks i dokumenty (lub rekonstrukcje zdarzeń) nie wydają mi się konieczne, ale już wyjątkowo bogaty serwis zdjęciowy - jak najbardziej. Aż cztery wkładki z fotografiami to ewenement w...